این مطلب یکی از مجموعه مقالات پرونده ویژه «برنامهنویسی کودکان» است که در شماره ۱۸۲ ماهنامه شبکه منتشر شد. برای دریافت کل پرونده ویژه به اینجا مراجعه کنید.
این سیاست بر مبنای این ایده استوار شده است که کودکان در سنین پایین با مفاهیم ابتدایی و اولیه آشنا شوند و در سنین نوجوانی فرایند آشنایی با مفاهیم برنامهنویسی را آغاز کرده و قادر به تحلیل کدها باشند. در این راستا کشورهایی همچون انگلستان، ایالات متحده، استرالیا، چین، سنگاپور، جمهوری استونی و هند برنامهریزیهای مدونی را آماده یا پیادهسازی کردهاند. هرچند شیوه پیادهسازی در هر کشور متفاوت است، اما همه آنها معتقدند که کدنویسی را باید از سنین پایین به کودکان آموخت تا در سالهای آتی که نیاز به متخصصان واجد شرایط جدی میشود، کشور با خلأ نیروی متخصص و ماهر در زمینه فناوری اطلاعات و فناوریهای نوین روبهرو نشود.
دولت استرالیا دانشآموزان را تشویق میکند برنامهنویسی را با روی باز بپذیرند
دولت استرالیا بر این باور است که کدنویسی در قالب برنامه درسی، تضمینکننده شغل آینده کودکان خواهد بود. بر این اساس، دولت اکنون سن برنامهنویسی و دستیابی به مهارتهای برنامهنویسی در این کشور را از بزرگسالی به کودکی تغییر داده و کدنویسی به یک درس ملی در این کشور تبدیل شده است. در این رویکرد، دانشآموزان از سال چهارم با کدنویسی و دیگر مهارتهای کامپیوتری آشنا خواهند شد. دانشآموزان از مقطع چهارم به بعد با تفکرات کدنویسی و دیگر مهارتهای کامپیوتری که برای ورود به دنیای دیجیتالی آینده به آنها نیاز دارند، آشنا خواهند شد و میتوانند درباره کدنویسی صحبت کنند و مهمتر از آن یاد میگیرند که چگونه کدها را بنویسند یا بخوانند.
باشگاه کدنویسی استرالیا (Code Club Australia) شبکه ملی رایگانی است که بعد از زمان مدرسه، برنامهنویسی را به کودکان 9 تا 11 ساله آموزش میدهد. آنی پارکر، مدیر و بنیانگذار CCA در این باره گفته است: «عصری که در آن زندگی میکنیم، فرایند آموزش کدنویسی به کودکان را به عنوان مهارتی اساسی و اصلی ضروری تعریف کرده و آنها را برای ورود به بازار کار آماده میکند. بر همین اساس، ضروری است کدنویسی را به عنوان مهارت به آنها بیاموزیم. اقتصادی که کودکان در آینده با آن روبهرو خواهند شد، کاملاً متفاوت با زمان حال خواهد بود. آمارهای رسمی به وضوح نشان میدهند که 40 تا 45 درصد مشاغلی که امروزه وجود دارند، به مرور زمان از میان خواهند رفت و بیشتر این مشاغل خودکار خواهند شد. بنابراین اگر کودکان را با مهارتها و اصول اولیه سواد دیجیتالی آشنا نکنیم، در نهایت شکست خواهیم خورد. من این رویکرد را با فرایند یادگیری خواندن و نوشتن مقایسه میکنم. همه موضوعاتی که پیرامون ما قرار دارند، به مرور زمان به انواع مختلفی از رسانههای دیجیتالی تبدیل خواهند شد و بهطور قطع در چند سال آینده بسیاری از کارهای دستی به وسیله ماشینها انجام خواهد شد. بنابراین باید با حداقل اصول اولیه که این دستگاهها چگونه کار میکنند، آشنا شوید؛ مگر آنکه تصمیم نداشته باشید مهندس شوید. بسیاری از مردم میگویند که همه افراد تمایلی ندارند کدنویس شوند و من هم کاملاً با آنها موافق هستم. اما زمانی که به مردم انگلیسی میآموزید، انتظار ندارید همه آنها تبدیل به شکسپیر شوند. مردم باید اصول اولیه را بیاموزند تا بدانند وسایل چگونه کار میکنند.»
دولت استرالیا بر این باور است که کدنویسی در قالب برنامه درسی، تضمینکننده شغل آینده کودکان خواهد بود.
باشگاه کدنویسی استرالیا بهتازگی موفق شده است مجوز آموزش در مدارس دولتی و عمومی را به دست آورد و در نظر دارد از این فرصت در جهت آموزش کدنویسی به همه کودکان استفاده کند. دولت نیز در همین خصوص اعلام کرده است که در قبال معرفی برنامهنویسی و مهارتهای دیجیتالی در قالب برنامه درسی، خود را متعهد میداند. سیمون بیرمنگام، وزیر آموزشوپرورش در این باره گفته است: «تنها نیمی از کودکان 6 و 10 ساله استرالیایی بهطور کامل شایستگی کار با کامپیوتر و اطلاعات را دارند. ما اکنون در عصر دیجیتال زندگی میکنیم و فرزندان ما باید بتوانند بهطور کامل از طیف گستردهای از اطلاعات و فناوریها که در دسترس آنها قرار دارد استفاده کنند.»
سندی استرکار، معلم مقطع چهارم، آموزگاری است که به مدت بیست سال تغییرات در حوزه آموزشوپرورش را مشاهده کرده است. او در این باره گفته است: «برنامهنویسی راه آینده است و این مهم بود که دانشآموزان تحت تعلیم من، به مهارتهایی که موفقیت آنها در زندگی آینده را تضمین میکند، دست پیدا کنند.»
دولت استرالیا در همین راستا گزارش داده است که تاکنون 3.5 میلیون دلار را به مدت چهار سال در خلال سالهای 2014 تا 2015 و 2017 تا 2018 در زمینه کدنویسی و پیادهسازی گامهای اولیه سرمایهگذاری کرده و خواهد کرد. این سرمایهگذاری برای فناوریها، شناسایی شکافها و فرصتها در نظر گرفته شده است. ترنت زیمرمن، سیاستمدار استرالیایی، در این خصوص گفته است: «بودجه بیشتری برای آموزش برنامهنویسی و مهارتهای آینده در جهت آمادهسازی کودکان به عنوان نیروی کار ماهر در حوزه فناوریهای دیجیتال هزینه خواهد شد.»
مدارس ایالات متحده به کودکان آموزش میدهند چگونه کدنویسی کنند
ایالات متحده با وجود نظام مدارس دولتی در این کشور موفق شده است سازوکاری را به لحاظ پرورش استعدادهای برتر فناوری در دره سیلیکونولی به وجود آورد. با توجه به اینکه ایالات متحده ابداعکننده بسیاری از فناوریهای پایه و داغ دنیای صنعت است، در نتیجه همواره به دنبال بلندپروازانهترین ایدهها و برنامهها است. گزارشی که وزارت کار ایالات متحده درباره پروژههای صنعتی و فناوری منتشر کرده است، نشان میدهند نزدیک به یک میلیون شغل تا سال 2020 در این کشور خالی خواهند ماند. این یک میلیون شغل که جزو مشاغل خوب به شمار میروند و باعث به وجود آمدن تحرک اقتصادی در این کشور میشوند، تنها با گذراندن دوره حرفهای به دست خواهند آمد. اما عاملی که باعث خواهد شد این مشاغل همچنان خالی باقی بمانند، به نبود افراد متخصصی بازمیگردد که بتوانند به طور حرفهای این مشاغل را پر کنند.
برنامهنویسی راه آینده است و این مهم بود که دانشآموزان تحت تعلیم من، به مهارتهایی که موفقیت آنها در زندگی آینده را تضمین میکند، دست پیدا کنند.
برای حل این مشکل، ایالات متحده تصمیم گرفته است از طریق جنبش ملی، علوم کامپیوتری (محاسباتی) را به دانشآموزان مدارس این کشور بیاموزد. در همین راستا بسیاری از سازمانها و شرکتهای بزرگ ایالات متحده آمادگی خود را اعلام کردهاند. البته کارشناسان این کشور گفتهاند که این رویکرد به معنای آن نیست که دانشآموزان با محتوای کامپیوتری و آموزش کدنویسیهای ساده سیراب شوند، بلکه هدف باید ارائه برنامه آموزشی قدرتمند و منسجمی باشد که در نهایت دانشآموزان این کشور را به درجهای از توانمندی برساند که بتوانند با اشراف کامل و عمیق بر علوم کامپیوتر از مهارتهای بهدستآمده استفاده کنند. اما سایتهایی همچون کوارتز بر این باور هستند که سیاست اتخاذشده راهکاری سطحی و موقتی است و تنها باعث شکل گرفتن پدیدهای به نام تعدد کدنویسان خواهد شد.
با وجود این، سیاستگذاران و رهبران آموزشی این کشور سعی دارند علوم کامپیوتر را به همه افراد آموزش داده و به نوعی فرهنگ برنامهنویسی را با استفاده از سایتهایی همچون Code.Org و کتابخانههایی از ویدیوهای مرتبط با کدنویسی در جامعه بسط دهند، به گونهای که افراد در سریعترین زمان ممکن با مفاهیم کدنویسی آشنا شوند. در حالی که این رویکرد ممکن است باعث جذب حداکثری افراد شود، اما زمانی که به سراغ پروژههای سختتری بروند، نمیتوانند درک خود را از برنامهنویسی تعمیق دهند. دکتر ایدیت هارل، مدیرعامل گلوباریا در این خصوص گفته است: «با وجود ظرفیت یک میلیون شغل، مهم است میان مقالات کدنویسی و یادگیری علوم کامپیوتر تفاوتی قائل شویم. من بر این باور هستم که این کار به جای آنکه اصول طراحی یک برنامه با استفاده از کدها را بیاموزد، بیشتر بازی کردن با برنامههای کدنویسی است. ساخت یک برنامه کاری زمانبر است. یک برنامهنویس باید با ابعاد مختلفی که در پسزمینه برنامهها وجود دارد، مانند مدیریت پروژه، آشنا شود. من اطمینان دارم که هیچگاه برنامهنویسی با چند ساعت وقت صرف کردن و کشیدن و رها کردن چند شکل ساده روی یک صفحه به جایی نخواهد رسید.»
با وجود ظرفیت یک میلیون شغل، مهم است میان مقالات کدنویسی و یادگیری علوم کامپیوتر تفاوتی قائل شویم.
اما در نقطه مقابل افرادی همچون ماروین مینسکی و آلن کی از MIT بر این باور هستند: «نوآوری در محاسبات و آموزش همگانی همانند آموزش موسیقی است. شما به نوازندگان ماهر میگویید به آهنگی گوش کنند. آنها با گوش کردن به آن آهنگ اقدام به بداههنوازی و آهنگسازی میکنند، نه اینکه با آهنگهای دیگران بازی کنند. برنامهنویسان ماهر نیز ابتدا با طراحیهای اولیه و مدلسازی برای حل مشکلات واقعی آشنا میشوند و سپس با تفکر منتقدانه و تجزیهوتحلیل کارها، میتوانند همکاریهای خلاقانهای از خود نشان دهند که در نهایت منجر به ساخت برنامهها خواهد شد. زمانی که کودکی با گیتار بازی میکند، قرار نیست تبدیل به موسیقیدان شود؛ به همین ترتیب، کودک در مواجه شدن با کدهای برنامهنویسی قرار نیست متخصص رمزنگاری یا دانشمند علوم کامپیوتری شود.»
ایدیت هارل در بخش دیگری از صحبتهای خود گفته است: «تأثیرگذاری و توسعه شناختی کودکان و آمادهسازی آنها برای مشاغل مرتبط با فناوری در سالهای پیشرو، هنوز آنگونه که باید بررسی دقیق نشده است. توصیه میکنم یادگیری محاسبات کامپیوتری در تمامی مدارس این کشور اجباری و در چارچوب خواندن و نوشتن ارائه شود. دانشآموزان باید به چالش کشیده شده و تشویق شوند تا در سطوح مختلف و بر مبنای پروژههای محاسبات مختلفی که با آن روبهرو میشوند، دیدگاهها و تفکرات خود را ارائه کرده و در نهایت بتوانند در زندگی علمی خود از آنها استفاده کنند. با این طرز تفکر و رویکرد، به دانشآموزان کمک خواهیم کرد تا بهراحتی خلأ یک میلیون شغل خالی را پر کنند. تنها پیش شرط این کار گذر از کشیدن و کلیک کردن اشکال درون برنامهها است.»
دانشآموزان انگلیسی از کودکی با کدنویسی آشنا میشوند
دولت انگلستان برطبق برنامهریزیهای انجامشده، مطالعات بسیار و ساعتها کار کارشناسی در نهایت تصمیم گرفت آموزش محاسبات کامپیوتری (کدنویسی) به کودکان این کشور را در قالب کلاسهای درس کدنویسی اجباری کند. مقامات دولتی پس از آنکه با شرکتهایی نظیر مایکروسافت و گوگل به مشاوره پرداختند، در نهایت متقاعد شدند که پیادهسازی برنامه درسی مدون، از گامهای اولیه برای همسو شدن با استانداردهای فنی دنیای امروز به شمار میرود. تأکید سیستم قدیم آموزشی عمدتاً بر پردازش کلمات و صفحات گسترده بود. اما دولت در نظر دارد به جای آنکه کودکان وقت خود را صرف انجام بازیهای رایانهای کنند، با فناوریهای مصرفی همچون بازیها آشنا شده و توانایی ساخت آنها داشته باشند، شاید در آینده خود به عنوان طراح حرفهای این فناوریها شناخته شوند. اما دولت برای اینکه جوانترین استعدادهای این کشور تبدیل به زامبیهایی نشوند که تمام وقت خود را پشت صفحهنمایش کامپیوترها سپری میکنند، بخشی از فرایند یادگیری را خارج از آزمایشگاهها قرار داده است. کودکان پنجساله وقت خود را صرف انجام بازیهای انتزاعی و کامل کردن پازلهایی میکنند که بدون نیاز به هیچ الگوریتمی و به دور از پیچیدگیهای مرسوم تکمیل میشوند. زمانی که این کودکان به 14 سالگی میرسند، معلمان به آنها کمک خواهند کرد تا چند زبان برنامهنویسی را انتخاب کنند. همه این فرایندها اجباری است. این سیاست باعث شده است این کشور در میان کشورهای عضو G20، اولین کشوری باشد که علوم کامپیوتری را در قلب برنامههای درسی این کشور جای داده است.
کودکان پنجساله وقت خود را صرف انجام بازیهای انتزاعی و کامل کردن پازلهایی میکنند که بدون نیاز به هیچ الگوریتمی و به دور از پیچیدگیهای مرسوم تکمیل میشوند.
جان پاتریج، معلم محاسبات در ناتینگهامشایر، در این باره گفته است: «بدون شک این سیاست، بزرگترین تغییری است که در سیستم آموزشی، در این کشور ایجاد شده است؛ به ویژه آنکه در نظر دارد کدنویسی را به جوانترین افراد این کشور بیاموزد.» همانند بسیاری از کشورهای توسعه یافته، انگلستان با بحران نیروی متخصصی که استعدادهای خاصی در این زمینه دارند روبهرو بوده و سیستم آموزشی این کشور در سالهای اخیر به نوعی بر این بحران دامن زده است.
بر اساس تحقیقات Empirica که به سفارش کمسیون اروپا انجام شده است، این کشور با کمبود 249 هزار نیروی کار حرفهای در حوزه فناوریها روبهرو است. (شکل 1) در سال 2013 میلادی 45 درصد رهبران کسبوکار در انجمن شهری لندن اعلام کردند: «با توجه به مطالعات محققان بازاریابی، کمبود نیروی کار ماهر از بزرگترین چالشهایی است که با آن روبهرو هستیم.» گسترش فناوری در صنایع مختلف باعث شده است این کمبود تشدید شود. در حال حاضر همه شرکتها به سایتهای سفارشی و برنامههای ویژه تلفنهای هوشمند نیازمند هستند و این نیاز کاملاً محسوس است. بنا بر مطالعات گارتنر، تا سال 2020 تعداد دستگاههای متصل به اینترنت 30 برابر مقطع فعلی خواهد شد.
شکل 1: روند کسری تدریجی نیروی متخصص در انگلستان تا سال 2020
کودکان هنگکنگی بعد از مدرسه کدنویسی میآموزند
شاید برای بسیاری از مردم بعدازظهر روز تعطیل هفته دلگیر باشد، اما بدون شک برای کودکان هنگکنگی اینگونه نیست. گروهی از کودکان ششساله هنگکنگی در این زمان با لپتاپ خود به مدرسه میروند تا اصول کدنویسی را فرا گیرند. در این زمان کودکان درسهایی را یاد میگیرند که جزو دروس معمول مدرسه نیست و عمدتاً با هدف آموزش مهارتهای آینده به آنها آموزش داده میشود. پدر و مادر این کودکان امیدوار هستند با صرف این هزینه اضافی، مهارتهای صنعت دیجیتال را که به سرعت در حال حرکت است، به فرزندان خود بیاموزند. در این طرح کودکان شش ساله هر هفته به این مرکز آموزش خصوصی واقع در هنگکنگ میآیند و نزدیک به یک ساعت و نیم میآموزند چگونه شخصیتهای مورد نیاز در یک بازی ساده ویژه تلفنهای هوشمند را طراحی کنند. این کار از طریق کشیدن و رها کردن عناصر در نرمافزار خاصی انجام میشود. میشل سان، 28ساله و بنیانگذار این مدرسه کدنویسی که First Code Academy نام دارد، در این خصوص گفته است: «این روشی است که بدون نیاز به تایپ بیش از حد به کودکان کمک میکند تا به طور بصری با مفاهیم اولیه و پیادهسازی کدنویسی آشنا شوند. در ادامه آنها کار با زبان برنامهنویسی جاوااسکرپیت را به عنوان یک زبان برنامهنویسی که اساس بسیاری از برنامههای اینترنتی را شکل میدهد، فرا خواهند گرفت.»
عصر اطلاعات است
میشل سان در هنگکنگ متولد شده و در مدرسه استعدادهای درخشان دخترانه هنگکنگ تحصیلات خود را به پایان رسانده است. در ادامه به دانشگاه شیکاگو رفته و سپس در کالیفرنیا مشغول به کار بوده است. او در نهایت به چین بازگشت و تصمیم گرفت مدرسه کدنویسی را تأسیس کند. میشل در این باره گفته است: «زمانی که من در حال رشد بودم، سیستم آموزشی سعی داشت دانشهای جدید را به کودکان آموزش دهد و برای آنکه اطمینان حاصل کند که این دانش را بهخوبی فرا گرفتهاند، از آنها امتحان گرفته میشد. اما در عصر اطلاعات که ما در آن قرار داریم، نقش آموزشوپرورش متفاوت شده است. در مدتزمانی که در سیلیکونولی مشغول به کار بودم، متقاعد شدم که فرصتهای تازه و درآمدزدایی برای افرادی وجود دارد که مهارتهای برنامهنویسی را آموختهاند؛ بهویژه آنکه این مهارتها در حوزه نرمافزارهای همراه باشد.»
بر اساس برآوردهای Juniper Research، بازار جهانی برنامههای کاربردی موبایل در سال 2014 به رقم 47 میلیارد دلار رسیده بود. این رقم در سال 2019 به رقم 99 میلیارد دلار خواهد رسید. جالب آنکه نیمی از این درآمدها به قاره آسیا و در رأس آن به چین اختصاص پیدا خواهد کرد.
عصری نوین با اقتصادی نوین
در میان شهرهای جهان، هنگکنگ به عنوان یکی از شهرهایی که رابطه ملموسی با دنیای فناوری دارد، شناخته میشود. بر اساس آمار دولتی 85 درصد مردم در خانههای خود به شبکه پهنای باند بالا دسترسی دارند و بهطور متوسط هر فرد در این شهر حداقل دو تلفن هوشمند در اختیار دارد. اما نظام آموزشوپرورش در مقایسه با سطح متوسط جهانی، آنگونه که باید نتوانسته است خود را با شتاب سریع تغییرات در عصر دیجیتال هماهنگ سازد. در این نظام آموزشی بهطور رسمی، حداقل دانش مورد نیاز برای کار با کامپیوترها به کودکان یاد داده میشود، اما معلمان بر این باور هستند که به مهارت کدنویسی آنگونه که باید توجه نشده است. سال 1999، آخرین باری بود که دروس این کشور بازبینی شد؛ در نتیجه شکافی 17 ساله میان برنامههای درسی و تغییرات دیجیتال به وجود آمده است.
در مدتزمانی که در سیلیکونولی مشغول به کار بودم، متقاعد شدم که فرصتهای تازه و درآمدزدایی برای افرادی وجود دارد که مهارتهای برنامهنویسی را آموختهاند؛ بهویژه آنکه این مهارتها در حوزه نرمافزارهای همراه باشد.
در مدارس خصوصی، کودکان باید بر اساس بازه سنی خود مبلغی در حدود 775 تا 1300 دلار را برای یک ترم که معادل 12هفته است، پرداخت کنند. با توجه به اینکه مبلغ یادشده بالاتر از سطح درآمد بسیای از خانوادهها است، در نتیجه دولت هنگکنگ برای پر کردن شکاف دیجیتالی تصمیم گرفته است برنامهنویسی کامپیوتری را به عنوان یک موضوع درسی ضروری به دانشآموزان 11ساله آموزش دهد. جوی لام، قائممقام مدیر ارشد اطلاعات در دولت هنگکنگ در این راستا گفته است: «در نظر داریم کدنویسی را به یکی از دروس رسمی دانشآموزان در مقطع متوسطه تبدیل کنیم. این آموزش بهگونهای خواهد بود که دانشآموزان را برای زندگی و حضور در دنیای دیجیتالی آماده کند. البته هنوز نمیتوانم زمان دقیق آن را اعلام کنم، اما در چند سال آینده این برنامه عملیاتی خواهد شد.»
آمارهای جهانی چه میگویند؟
کشورهایی همچون ایالات متحده، انگلستان، استرالیا و سنگاپور، فرایند آموزش اجباری کدنویسی به کودکان را در دستور کار خود قرار دادهاند. کشورهایی همچون استرالیا و انگلستان آن را عملیاتی کردهاند و کشورهایی همچون سنگاپور مترصد اجباری کردن این درس در مدارس هستند. اما در این حوزه کشورهای اروپایی پیشگام هستند. انگلستان درسی به نام اصول اولیه برنامهنویسی را در قالب یکی از دروس اصلی مقطع اول دبستان قرار داده است؛ درسی که به کودکان پنج سال به بالا آموزش داده میشود. جمهوری استونی از چند سال قبل فرایند آموزشی کدنویسی به کودکان این کشور را آغاز کرده است. در نهایت در هنگکنگ، مدارس خصوصی شبیه به First Code خلأ درس کدنویسی را پر کردهاند. در حالی که در ظاهر کودکان هنگکنگی روزهای تعطیل با اصول ساخت بازیهای ابتدایی آشنا میشوند، اما در دراز مدت یاد خواهند گرفت به سمت کسبوکارهای حرفهایتر و حتی طراحی بازیهای حرفهای حرکت کنند.
==============================
شاید به این مقالات هم علاقمند باشید:
ماهنامه شبکه را از کجا تهیه کنیم؟
ماهنامه شبکه را میتوانید از کتابخانههای عمومی سراسر کشور و نیز از دکههای روزنامهفروشی تهیه نمائید.
ثبت اشتراک نسخه کاغذی ماهنامه شبکه
ثبت اشتراک نسخه آنلاین
کتاب الکترونیک +Network راهنمای شبکهها
- برای دانلود تنها کتاب کامل ترجمه فارسی +Network اینجا کلیک کنید.
کتاب الکترونیک دوره مقدماتی آموزش پایتون
- اگر قصد یادگیری برنامهنویسی را دارید ولی هیچ پیشزمینهای ندارید اینجا کلیک کنید.
نظر شما چیست؟