مقایسه فروشگاه‌های آنلاین کتاب در ایران

مزایای کتاب‌های الکترونیک

برآوردها نشان می‌دهد، طی سال 1396، بازار کتاب الکترونیک ناشران داخلی با استقبال گسترده مردم روبه‌رو شده است.(1) حضور ناشران برجسته کشور در این بازار و نیز افزایش چشمگیر تعداد عناوین عرضه‌شده از این طریق از یک‌سو و اقبال خوانندگان به سمت استفاده از پلتفرم‌های مطالعه کتاب الکترونیک، به‌ویژه تبلت، سبب شده تا این بازار رونق خاصی پیدا کند و کم‌کم تولید کتاب‌های صوتی باکیفیت نیز موردتوجه علاقه‌مندان قرار بگیرد. همه این‌ها به فروش آنلاین کتاب‌های چاپی نیز جان تازه‌ای بخشیده، به‌طوری‌که سایت‌های جدید و نامدار وارد بازار کتاب شده‌اند و به‌شیوه‌ای مشابه سایت آمازون، کتاب‌های فارسی خریداری‌شده از طریق اینترنت را به دست خوانندگان فارسی‌زبان می‌رسانند. درمجموع دلایل اصلی موفقیت فروشگاه‌های آنلاین کتاب الکترونیک عبارت‌اند از:

برای مشتریان و خوانندگان کتاب:

• کتاب‌های الکترونیکی ارزان هستند، چون هزینه چاپ ندارند.
• علاقه‌مندان کتاب می‌توانند تنها با داشتن یک خط اینترنت و یک کارت‌بانکی از هر نقطه‌ای از کشور کتاب مورد‌نظر را خریداری کنند؛ زیرا روستاییان و شهرستان‌ها به‌اندازه تهران و شهرهای بزرگ به تمام آثار دسترسی دارند.
• کتاب‌های الکترونیکی وزن و حجم فیزیکی ندارند؛ نه به جابجایی وزن کتاب‌ها نیازی وجود دارد و نه برای نگهداری آن‌ها فضایی نیاز است. همه‌چیز در فضای کوچک یک گوشی یا تبلت قابل نگهداری است. به ‌این‌ترتیب کتاب‌هایتان را می‌توانید همه‌جا با خود همراه داشته باشید، در راه منزل یا محل کار، در سفر یا حتی سفرهای خارجی.

برای ناشران کتاب:

•  بازنشر الکترونیکی آثار هزینه کمتری نسبت به چاپ دارد.
• برای نشر الکترونیکی کتاب نیازی به تیراژ معین وجود ندارد. کپی الکترونیکی کتاب به هر تعداد که مشتری باشد، در اختیار آنان قرار می‌گیرد. به‌این‌ترتیب معضل تیراژ کتاب در ایران که مشکل بزرگی بر سر راه فعالیت ناشران است، دور زده می‌شود.
• مکانیزم‌های رسمی نشر الکترونیک امکان کپی کردن غیرقانونی این محصولات را (مثلا دانلود غیرقانونی) محدود و دشوار می‌کند.

جدول 1 - پنج فروشگاه آنلاین کتاب الکترونیک. دو فروشگاه آنلاین کتب غیرالکترونیک صرفا برای مقایسه درج شده است. اطلاعات این جدول مربوط به خرداد ماه 

برای سرمایه‌گذاران و کارآفرینان:

• دانش مهندسی نرم‌افزار در کشور (به‌ویژه از نظر جمعیت برنامه‌نویسان موبایل) برای تولید محصولاتی از قبیل کتابخوان الکترونیک یا eBook Reader به‌اندازه‌ای است که بشود با آن، محصول قابل ‌اعتنا تولید کرد.
• این فروشگاه‌ها زمان مناسبی را برای ورود به بازار فروش کتاب در ایران انتخاب کرده‌اند، زیرا اکنون بسیاری از مردم به موبایل هوشمند دسترسی دارند یا از تبلت (که بهترین پلتفرم مطالعه کتاب الکترونیک است) استفاده می‌کنند.
• طی سال‌های اخیر، بسیاری از ناشران کتب فارسی خود را با شیوه‌های مدرن‌تر و استانداردتر برای حروف‌چینی و ویرایش کتاب انطباق داده‌اند که فرآیند تولید کتاب الکترونیک را آسان‌تر می‌کند.

جدول (1) فهرستی از پنج فروشگاه آنلاین و مطرح کتاب الکترونیک و صوتی به‌علاوه دو فروشگاه آنلاین کتاب‌های چاپی را در کنار هم نشان می‌دهد. جدول (2) قابلیت‌های اصلی نرم‌افزار موبایل همان پنج فروشگاه کتاب الکترونیک و صوتی را کنار هم قرار داده است. قابلیت‌های اصلی در اغلب آن‌ها به‌گونه مشابهی وجود دارد اما بعضی جزییات متفاوت‌اند. دو نرم‌افزار موبایلی که در ادامه معرفی می‌کنیم فروشگاه‌های تخصصی کتاب صوتی هستند؛ اما سه نرم‌افزار بعدی بیشتر روی کتاب الکترونیک تمرکز دارند، هرچند به‌تازگی کتاب صوتی نیز عرضه می‌کنند.

جدول2 - مقایسه امکانات اپلیکیشن موبایل پنج فروشگاه آنلاین کتب الکترونیک و صوتی. این اطلاعات مربوط به خرداد 1397 است.

فروشگاه «نوار»

«نوار» در حال حاضر بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین کتب صوتی فارسی است. کیفیت بالای آثار و تنوع کتاب‌ها با استقبال مخاطبان روبه‌رو شده است. نرم‌افزار «نوار» خیلی خوب و خوش‌دست ساخته‌شده و طراحی مطلوبی دارد و نمونه صوتی هر کتاب را می‌توان روی صفحه همان محصول شنید. همچنین گاهی برای تشویق مخاطبان چند عنوان رایگان ارائه می‌شود. یک ایراد «نوار» نامشخص بودن روش درست کردن فهرست شخصی (کتابخانه) از عناوینی است که مایلید بعدها آن‌ها را بخرید یا بررسی کنید، اما هنوز خریداری یا حتی نمونه‌اش را دانلود نکرده‌اید. 
همچنین وقتی یک کتاب در کتابخانه شما قرار می‌گیرد، گزینه بازگشت و دسترسی به صفحه اطلاعات کلی همان محصول فقط وقتی درست کار می‌کند که محصول دانلود شده باشد. احتمالا این نقیصه در نسخه‌های بعدی نرم‌افزار برطرف خواهد شد. به نظر می‌رسد هر کتاب‌ خریداری‌شده در «نوار» حاوی یک فایل دانلود پیوسته است. عمل دانلود را می‌توان متوقف کرد و بعد ادامه داد. همچنین به‌محض شروع دانلود، فهرست فصول کتاب ظاهر می‌شود و شنونده می‌تواند فصل‌هایی را که تا آن لحظه دانلود شده‌اند، بشنود. مزیت منحصربه‌فرد «نوار» در بین این پنج اپلیکیشن امکان تنظیم نرم‌افزار برای ذخیره‌کردن کتاب‌ها روی SD Card موبایل (تبلت) است که از پرشدن حافظه اصلی دستگاه جلوگیری می‌کند.

شکل 1 - نمایی از نرم‌افزار «نوار» روی گوشی موبایل

فروشگاه «واوخوان»

«واوخوان» از نظر تعداد عناوین کتاب‌های صوتی دومین فروشگاه آنلاین است و نرم‌افزار موبایل آن امکاناتی مشابه نرم‌افزار «نوار» دارد؛ اما یک مزیتش نسبت به آن، امکان افزودن کتاب‌های هنوز
 ـ خریداری نشده ـ به فهرست علاقه‌مندی‌هاست. به‌این‌ترتیب می‌توانید عنوان‌های موردنظرتان را داخل فهرست علاقه‌مندی‌ها جمع کنید و بعد سر فرصت، نمونه‌ها را گوش کنید. کاربران واوخوان می‌توانند مقداری اعتبار ریالی داخل اکانت خود واریز کنند و هنگام خرید کتاب از این اعتبار خرج کنند. 
بنابراین لازم نیست هر بار که خرید می‌کنید، شماره و مشخصات کارت‌بانکی خود را دم دست داشته باشید. در «واوخوان» فصل‌های کتاب را می‌توان جداجدا دانلود کرد و شنید. مراجعه به صفحه اصلی کتاب به‌سادگی با ضربه انگشت روی عکس محصول (Tap) امکان‌پذیر است.

شکل 2ـ نمایی از نرم‌افزار «واوخوان» روی گوشی موبایل

فروشگاه «فیدیبو»

«فیدیبو» با بیش از 24هزار عنوان، بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین کتاب الکترونیک فارسی است. به‌تازگی «فیدیبو» هم به ارائه کتاب صوتی روی آورده است، اما تنها درصد اندکی از عنوان‌های موجود، صوتی هستند.
بزرگترین مزیت « فیدیبو» نسبت به بقیه فروشگاه های مشابه این است که با اغلب ناشران برجسته ایرانی قرارداد دارد و عناوین آن‌ها را می‌توان در این فروشگاه پیدا کرد. به‌تازگی این شرکت با فروشگاه دیجی‌کالا همکاری نزدیکی دارد و در ایستگاه‌های مترو تهران، دستگاه‌های فیدیباکس، امکان مطالعه رایگان کتاب‌ها را روی اپلیکیشن «فیدیبو» (فقط در حین سفر با مترو) فراهم می‌کنند. اغلب امکانات «فیدیبو» مشابه نرم‌افزارهای طاقچه و کتابراه است؛ اما برخلاف این دو، هنگام به اشتراک‌گذاری تکه‌ای از متن کتاب، « فیدیبو» از تکه متنی که انتخاب می‌کنید عکس می‌گیرد و عکس را به اشتراک می‌گذارد.

شکل 3ـ نمایی از اپلیکیشن «فیدیبو» روی تبلت

مطلب پیشنهادی

یک کتاب‌فروشی روی موبایل خود داشته باشید!

دانلود کنید: هزاران کتاب الکترونیکی فارسی روی موبایل شما

فروشگاه «طاقچه»

«طاقچه» با بیش از 15هزار عنوان دومین فروشگاه کتاب الکترونیک فارسی است. این فروشگاه نیز با تعدادی از ناشران برجسته قرارداد دارد. مزیت اپلیکیشن «طاقچه» برخورداری از امکان هایلایت‌کردن تکه‌ای از متن و یادداشت‌گذاری روی آن است. این قابلیت را «فیدیبو» دارد، اما این قابلیت در نسخه فعلی طاقچه نرم‌تر و خوش‌دست‌تر است و کاربران در کار با آن راحت‌ترند. یک نقطه‌ضعف کوچک در «طاقچه» نسبت به «فیدیبو» این است که برای مراجعه به صفحه اطلاعات کلی یک کتاب از داخل فهرست شخصی (کتابخانه) باید انگشت‌تان را روی عنوان نگه دارید (Tap & Hold) و این ویژگی از دید بسیاری از کاربران غیرحرفه‌ای مخفی مانده است. منوی مراجعه به صفحه محصول در بقیه اپلیکیشن‌ها (به‌استثنای «نوار») کاملا در دید کاربر است.

شکل 4 ـ نمایی از اپلیکیشن «طاقچه» روی تبلت

فروشگاه «کتابراه»

«کتابراه» یکی از اولین فروشگاه‌های آنلاین است که به عرضه کتاب الکترونیک فارسی پرداخت. نرم‌افزار «کتابراه» یک نسخه دسکتاپ هم دارد که آن را از فروشگاه‌های دیگر متمایز می‌کند. «کتابراه» به‌دفعات در طول ماه، روی بعضی عناوین تخفیف می‌گذارد و به‌نظر می‌رسد یک علت محبوبیت آن نزد کاربران همین باشد. متاسفانه اپلیکیشن «کتابراه» دارای قابلیت هایلایت‌کردن یا یادداشت‌گذاری روی یک‌ تکه از متن کتاب نیست، اما خواننده می‌تواند یک‌تکه (مثلا یک پاراگراف) را از طریق امکانات اشتراک‌گذاری گوشی یا تبلت خود به برنامه‌های دیگر (به‌صورت متنی) کپی کند.
این نرم‌افزار نیز مانند «طاقچه» و «فیدیبو» به خواننده امکان می‌دهد یک نمونه چندصفحه‌ای از کتاب‌ها را قبل از خرید، دانلود و مطالعه کند یا کتابی را که هنوز خریداری نکرده به فهرست علاقه‌مندی‌های خود اضافه کرده تا در مراجعه بعدی دقیق‌تر بررسی کند و اگر مایل بود نمونه را دانلود کند یا متن کامل آن را بخرد.

شکل 5 ـ نمایی از اپلیکیشن «کتابراه» روی تبلت

ایده کسب‌وکار و مدل آن

وقتی اپلیکیشن‌های این خانواده را بررسی می‌کنید، نه ساختار عجیب‌وغریبی دارند و نه یک ایده نو را پیاده کرده‌اند. سال‌ها پس از شرکت آمازون و اپلیکیشن کیندل، ایده فروشگاه آنلاین کتاب و اپلیکیشن کتاب الکترونیک تکراری به نظر می‌رسد. پس چرا این‌قدر موفق بوده‌اند؟ چرا از یک استارت‌آپ اولیه به یک کسب‌وکار جدی تبدیل‌ شده‌اند؟ علت این است که آن‌ها به یک نیاز جدی و حقیقی در بازار پاسخ داده‌اند.(2) نیازی را نیافریده‌اند بلکه صرفا به مشکل بزرگی که پیش از این در صنعت نشر کتاب در کشور وجود داشته پاسخ داده‌اند. برخی از نیازها و مشکلاتی که این خانواده از اپلیکیشن‌ها پاسخ داده‌اند، از این قرار هستند:
• مطالعه کتاب به‌صورت الکترونیک، دسترسی به آثار و خرید آن‌ها، حمل‌ونقل کتاب‌ها و خواندن آن‌ها را آسان می‌کند.
• فروشگاه‌های آنلاین می‌توانند زمینه تبادل‌نظر خریداران و خوانندگان کتاب را درباره یک اثر ذیل صفحه شناسنامه همان اثر فراهم کنند. چنین امکانی در کتاب‌فروشی‌های معمولی فراهم نیست.
• کاغذ در شرایط اقتصادی کنونی به یکی از گران‌ترین و بزرگ‌ترین موانع چاپ کتاب در کشور تبدیل‌شده است.
• صنعت توزیع کتاب در کشور اصلا خوب نیست و درصد بالایی از کتاب‌های منتشره اصلا در شهرستان‌ها و روستاها توزیع نمی‌شود و گروه بزرگی از هم‌وطنان به این آثار دسترسی ندارند.
• بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها در شهرهای مختلف به دلیل مشکلات اقتصادی در حال تعطیلی هستند و این امر معضل دسترسی خریداران کتاب را بیش‌ازپیش مشکل می‌کند.
به‌این‌ترتیب، موفقیت این پلتفرم‌ها پیش از آن‌که مرهون خلاقیت آن‌چنانی در برنامه‌نویسی و مهندسی نرم‌افزار باشد، ناشی از انتخاب صحیح در هدف کسب‌وکار است. اغلب نرم‌افزارهای موفق در بازار چنین هستند. 
دقت کنید، این نرم‌افزارها در واقع بهانه‌ای هستند برای حل یک مشکل و حل آن مشکل، برای گردانندگان این کسب‌وکارها خیلی مهم‌تر از خلاقیت نرم‌افزاری بوده است. این نکته مهم پاشنه آشیل بسیاری از مهندسان و تولیدکنندگان نرم‌افزار است. آن‌ها بیش از این‌که برای جامعه نرم‌افزار بسازند؛ بیشتر برای دل خود و برای ارضای حس کامپیوتری خود نرم‌افزار می‌سازند. نرم‌افزارهای آن‌ها ممکن است از نظر فنی یا معماری فوق‌العاده باشند اما کاری نه‌چندان مهم یا حتی کم‌اهمیت را انجام می‌دهند.
نرم‌افزارهایی که در اینجا بررسی کردیم، دارای نواقص و ایرادهایی هستند. این نواقص نشان می‌دهد نباید از اهمیت کیفیت کار مهندسی در تولید نرم‌افزار غافل بود. 
به‌عبارت‌دیگر، ایده خوب کافی نیست و باید به‌درستی هم پیاده شود، اما موفقیت این اپلیکیشن‌ها نشان می‌دهد، در مجموع باوجود برخی ضعف‌ها نمره کاربران به آن‌ها نمره خوب و قابل قبولی است و پیشرفت و بهتر شدن آن‌ها را در آینده نزدیک نوید می‌دهد.

پی‌نوشت:
1. مصاحبه با مدیرعامل فروشگاه کتابراه در شماره 204 ماهنامه شبکه
2. مقاله «این راز طلایی را بیازمایید و نیازی را پاسخ دهید» در شماره 202 ماهنامه شبکه