شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری به بازار کشور چین به چشم یک فرصت بزرگ تجاری نگاه می‌کنند. کشوری با جمعیت عظیم که هرگونه کسب و کاری به شرط آنکه بتواند محصولات کاربردی و مورد نیاز این مردم را تأمین کند، به سودآو‌ری خوبی دست پیدا می‌کند. غول‌های بزرگ فناوری همچون اپل، اوبر و... از جمله شرکت‌هایی هستند که در این کشور کارخانه‌ها یا مؤسساتی را تأسیس کرده‌اند. اما موضوع مهمی که این روزها مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته در ارتباط با نیروی کار این کشور است. با توجه به آنکه هوش مصنوعی و روبات‌ها در چند سال اخیر پیشرفتهای قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند، اکنون این ایده به ذهن بسیاری از تولیدکنندگان و کارخانه‌های چینی رسیده است که از نیروی کار هوشمند (روبات) به‌جای نیروی کار انسانی استفاده کنند. در حالی که هریک از این دو عامل ویژگی‌های خاص خود را دارند، اما به نظر می‌رسد کارخانه‌های بزرگ به‌دنبال آن هستند تا روی نیروی کار روباتی متمرکز شوند. اما سؤال مهمی که در این بین وجود دارد این است که آیا ماشین‌های هوشمند این پتانسیل را دارند تا به‌خوبی جایگزین نیروی کار شوند؟ این پرسشی است که سعی خواهیم کرد در این مقاله به آن پاسخ دهیم.
مطلب پیشنهادی
در بخش جنوبی شانگهای کارخانه بزرگی قرار دارد که در زمینه ساخت تجهیزات الکترونیکی به فعالیت اشتغال دارد. داخل این کارخانه ساختمانی بدون پنجره وجود دارد که 15 کارگر با ناامیدی به یک بازوی روباتی کوچک نگاه می‌کنند. این بازوی روباتی بدون حرکت در بخش انتهایی خط تولید قرار دارد، مکانی که تجهیزات مرتبط با شبکه‌های نوری درون جعبه‌ها بسته‌بندی می‌شوند. نی ژوان کارمند بیست و چند ساله این بخش که مسئول کنترل کیفی است، در این ارتباط می‌گوید: «این بازوی روباتی خراب شده است.» تیم تحت سرپرستی او هفته گذشته در حال آزمایش این بازوی روباتی بودند. از این بازوی روباتی به‌منظور برچسب‌گذاری جعبه‌های بسته‌بندی شده مسیر‌یاب‌ها استفاده می‌شد و جالب آنکه این ماشین هوشمند موفق شده بود به‌خوبی از عهده انجام این وظیفه برآید. اما به نظر می‌رسد این بازوی روباتی ناگهان خراب شده است. نی می‌گوید: «این روبات به ما کمک کرده است تا به‌شکل قابل توجهی در نیروی کار انسانی صرفه‌جویی کنیم، اما نگهداری از آن فرآیند مشکل و طاقت‌فرسایی است.» این گونه مشکلات کوچک زمانی که در ابعاد بزرگ به وجود آیند، به یکی از چالش‌های بزرگ فناوری در صنایع تولیدی چین تبدیل می‌شوند. آمارها نشان می‌دهند در هفت سال گذشته، میزان حقوق و دستمزد کاربران چینی دو برابر شده است. مالک این کارخانه گروه صنعتی کمبریج (CIG سرنام Cambridge Industries Group) است. این گروه صنعتی در بازار رقابتی و تولید محصولات از سوی کارخانه‌های بسیار پیشرفته آلمانی، ژاپنی و امریکایی تحت فشار زیادی قرار دارد. این گروه برای آنکه از فشار موجود بکاهد و فاصله خود را با رقبا حفظ کند، در نظر دارد دو سوم از سه هزار کارگر خود را اخراج و به‌جای آن‌ها از روبات‌ها استفاده کند. همچنین، در یک برنامه طولانی‌مدت به‌دنبال آن است تا تمام خط تولید را خودکار و در اصطلاح رایج یک کارخانه تاریک (Dark Factory) ایجاد کند. کارخانه‌ای که دیگر هیچ کارگر انسانی در آن حضور ندارد و حتی نیازی نیست هیچ لامپی روشن باشد. به‌واسطه آنکه ماشین‌ها و روبات‌ها قادرند در تاریکی مطلق به‌خوبی کار کنند. (شکل 1)
مطلب پیشنهادی
اما سؤال مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که این فرآیند خودکارسازی چه تأثیری بر زندگی میلیون‌ها کارگری خواهد داشت که در این کارخانه‌ها کار می‌کنند؟ جرالد وونگ مدیر عامل این گروه صنعتی می‌گوید: «یکی از سخت‌ترین وظایفی که می‌توان به ماشین‌ها واگذار کرد در ارتباط با متصل کردن سیم‌های کاملاً انعطاف‌پذیر به بوردهای الکترونیکی است. سیم‌هایی که در هر مرتبه ممکن است به‌شکل متفاوتی درهم تنیده شوند. همچنین، با مباحث جدی‌تری همچون لحیم‌کاری بوردهای الکترونیکی نیز روبه‌رو هستیم. ما در حال حاضر از روبات‌ها برای حمل تجهیزات کارخانه استفاده می‌کنیم. با وجود این روبات‌ها در بخش‌های دیگر کارخانه حضور موفقی دارند. به‌طور مثال، در یک ردیف ماشین‌هایی را مشاهده می‌کنید که قادرند تراشه‌های الکترونیکی را به بوردها متصل کنند. در مکان دیگری روبات‌های چرخ‌داری را در ابعاد یک یخچال کوچک مشاهده می‌کنید که قطعات را به‌سمت دیگری از کارخانه می‌برند. این روبات‌ها زمانی که با یک مانع همچون یک انسان روبه‌رو می‌شوند، آن را تشخیص می‌دهند و متوقف می‌شوند. در بخش دیگری از کارخانه یک بازوی روباتیک وجود دارد که بوردهای الکترونیکی تکمیل شده را از روی نوار نقاله برمی‌دارد و آن‌ها را در اختیار ماشین دیگری قرار می‌دهد تا نرم‌افزار نصب شده روی ماشین هوشمند وضعیت آن‌ها را بررسی کند. ما در حال حاضر در مرحله آزمایش روبات‌های لحیم‌کار قرار داریم. به‌عقیده من در کشور چین یا باید از کار تولید خارج شوید یا به‌سراغ خودکارسازی بروید.»
تحول و پیشرفت بزرگ چین مدیون تولید انبوه کالا است. آمارها نشان می‌دهند نزدیک به 100 میلیون نفر در بخش تولیدی این کشور به کار اشتغال دارند. بخشی که 36 درصد از سهم تولید ناخالص داخلی این کشور را از آن خود کرده است. اگر به تاریخچه صنعت این کشور نگاهی داشته باشیم، مشاهده می‌کنیم مجموعه کارخانه‌های بزرگی در کنار رودهای یانگ تسه و مروارید و خلیج بوهای تأسیس شده‌اند. میلیون‌ها کارگر با مهارت‌های ناچیز محصولات مختلفی از جوراب گرفته تا سرور را تولید می‌کنند. در حالی که در دهه 90 میلادی چین تنها 3 درصد کالاهای جهان را تولید می‌کرد، امروزه نزدیک به 25 درصد از کالاها را تولید می‌کند. 80 درصد دستگاه‌های تهویه مطبوع، 71 درصد گوشی‌های همراه و 63 درصد کفش‌های جهان در چین تولید می‌شوند. این تولید و عرضه گسترده محصولات به خریدار نهایی این شانس را داده است تا به‌لطف کارگران ارزان‌قیمت کالاهای گران‌قیمت را به‌شکل ارزانی تهیه کند. (شکل 3)
راه حلی که فناوری در قالب خودکارسازی و برون‌رفت از رکود پیشنهاد کرده کاملاً وسوسه‌انگیز است. چین در حال وارد کردن روبات‌های صنعتی آن هم در مقیاس وسیع است. اما به‌لحاظ بهره‌مندی از آن‌ها در مقایسه با دیگر کشورها عقب است. اگر به آمارها نگاهی داشته باشیم، مشاهده می‌کنیم که در کره جنوبی به‌ازای هر ده هزار کارگر 478 روبات، در ژاپن 315 روبات، در آلمان 292 و در امریکا 164 روبات به کار گرفته شده‌اند. اما در چین به‌ازای هر ده هزار کارگر تنها 36 روبات به خدمت گرفته شده‌اند. مارس سال گذشته میلادی دولت این کشور برنامه پنج ساله اقتصادی خود را به تصویب رساند. در این برنامه آمده است به تولیدکنندگانی که از ماشین‌ها و روبات‌ها در کارخانه‌های خود استفاده کنند، میلیاردها یوان کمک هزینه پرداخت خواهد شد. در این میان، مسئولان محلی مصمم شده‌اند از روبات‌ها استفاده کنند. سال گذشته میلادی مقامات شهری گوانگ دونگ که طیف گسترده‌ای از کارخانه‌ها در آن استان قرار دارد، اعلام کرده‌اند 150 میلیارد دلار به‌منظور مجهز کردن کارخانه‌ها به روبات‌های صنعتی هزینه خواهند کرد و دو مرکز جدید و کاملاً تخصصی را در زمینه مباحث مربوط به خودکارسازی پیشرفته به راه خواهند انداخت.
مطلب پیشنهادی
دولت چین در نظر دارد تا سال 2049 که صدمین سالگرد تأسیس جمهوری خلق چین را جشن می‌گیرد، از کشورهایی همچون آلمان، ژاپن و ایالات متحده در زمینه بهینه بودن خطوط تولیدی خود گوی سبقت را برباید. دستیابی به این هدف کار چندان ساده‌ای نیست. تولیدکنندگانی همچون فاکسکان را تصور کنید. یک تولیدکننده بزرگ تایوانی که صدها هزار کارگر در کارخانه‌های این تولیدکننده که به‌اندازه یک شهر کوچک هستند، به کار مشغولند. فاکسکان تولیدکننده‌ای است که 130 میلیارد دلار ارزش دارد و تجهیزات الکترونیکی همچون گوشی‌های آی‌فون را تولید می‌کند. تری گو مدیر عامل فاکسکان در سال 2011 گفت: «ما در نظر داریم تا سال 2014 یک میلیون روبات را در کارخانه‌های خود مورد استفاده قرار دهیم. تنها سه سال بعد مشخص شد دستیابی به این هدف کار چندان ساده‌ای نیست، به طوری که فاکسکان در حال حاضر تنها چند ده هزار روبات را به خدمت گرفته است.»
با وجود چالش‌های مختلفی که در این زمینه وجود دارد، دی چیاپنگ از مدیران ارشد فاکسکان گفته است که این شرکت به‌دنبال آن است تا بسیاری از خطوط تولیدی خود همچون بخش تولید نمایش‌گرها و بوردهای الکترونیکی را خودکارسازی کند. با وجود این هنوز هم وظایفی همچون خم کردن یا قرار دادن قطعات درون جعبه‌ها را نمی‌توان خودکارسازی کرد. فارغ از مباحث تکنیکی این داستان نباید از نیروی کار غافل شویم. به‌کارگیری گسترده روبات‌ها به‌جای نیروی کار جامعه چین را دست‌خوش تحولات اساسی خواهد کرد. طیف بسیار گسترده‌ای از کارگران شغل خود را از دست خواهند داد. در حالی که برای تعدادی از آن‌ها این شانس وجود دارد که در بخش خدمات مشغول به کار شوند. جمعیت کارگران بخش تولید چیزی نزدیک به صد میلیون نفر است و این احتمال وجود دارد که تعدادی از آن‌ها بی‌کار شوند. در نتیجه ورود گسترده روبات‌ها به بخش تولید بدون شک نارضایتی اجتماعی را به همراه خواهد داشت. یاشنگ هوانگ استاد دانشگاه MIT در این باره می‌گوید: «به‌لحاظ نظری می‌توانیم این جمله را به زبان آوریم که روبات‌ها چرخه رکود کالا را از میان برمی‌دارند و به چین اجازه خواهند داد کالاها را در مقیاس انبوه تولید کند. اما چین از جمله کشورهایی است که حجم بالایی از نیروی کار در آن کشور قرار دارند. تکلیف این نیروی از کار بی کار شده چه می‌شود؟» در رویداد سال گذشته میلادی که تحت عنوان کنفرانس جهانی روبات‌ها در چین برگزار شد، ویدئوهایی از عملکرد روبات‌ها در معرض دید همگان قرار گرفت. در این ویدئوها روبات‌هایی را مشاهده می‌کردیم که با سرعت باورنکردنی از کارخانه‌ای به‌سمت کارخانه دیگری می‌رفتند و قادر بودند بخشی از کارها را به‌طور خودکار انجام دهند. روبات‌هایی را مشاهده کردیم که دو راکت داشتند و می‌توانستند با مردم بدمینتون بازی کنند. حتی یک روبات انسان‌نما نیز قادر بود زمین را تمیز کند. این نمایشگاه به‌شکل روشنی چشم‌انداز آینده روبات‌ها را در چین به تصویر کشیده بود. (شکل 4)
در استان شانگهای یکی از بهترین مراکز آموزشی این کشور در زمینه روباتیک به‌نام دانشگاه ژیائو تونگ قرار دارد. دانشگاهی که در سال 1979 تأسیس شده است. بالغ بر 100 دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در این دانشگاه دوره‌های مرتبط با هوش مصنوعی و روباتیک را پشت سر می‌گذارند. در یکی از پژوهشکدهای این دانشگاه اتاقی است که درون این اتاق یک ویلچر روباتیک قرار دارد. این ویلچر تنها با نیروی ذهن کنترل می‌شود. برای کنترل این ویلچر فرد باید کلاه الکتروانسفالوگرافی را روی سر خود قرار دهد. در یکی دیگر از اتاق‌های این دانشکده ویدئویی از یک سوسک سایبورگ شده به نمایش درمی‌آید. دانشمندان این دانشگاه موفق شده‌اند درون بدن این سوسک یک کاشتنی بی‌سیم قرار دهند. این کاشتنی به‌طور مستقیم به سیستم عصبی سوسک متصل است و به دانشمندان اجازه می‌دهد از طریق کامپیوتر حرکات سوسک را هدایت کنند. در اتاق دیگری روباتی شبیه به یک مار وجود دارد. انعطاف‌پذیری بالا به این روبات اجازه می‌دهد به مکان‌های تنگ و باریک وارد شود. این دانشگاه با مشارکت یک خودروساز چینی به‌نام چری به‌دنبال ساخت خودرو خودران است.
به‌کارگیری روبات‌ها چه تبعاتی به همراه دارد و واکنش‌های اجتماعی در این باره چگونه خواهد بود؟
کا یو بنیان‌گذار استارت‌آپ هورایزن روبوتیکس که در گذشته مدیر مرکز پژوهش هوش مصنوعی شرکت بایدو بود، در این ارتباط گفته است: «ما در شاخه‌ای از هوش مصنوعی موسوم به یادگیری عمیق در حال کار هستیم. یادگیری عمیق نوع خاصی از شبکه‌های عصبی است که به هوش مصنوعی اجازه می‌دهد عملکردی شبیه به مغز انسان داشته باشد. من بر این باور هستم که با توسعه یادگیری ماشینی این شانس را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهیم که در زمینه تجارت الکترونیک، جست‌وجو و به‌کارگیری حرفه‌ای روبات‌ها از این شبکه عمیق عصبی استفاده کنند.»
چین در زمینه مباحث مربوط به هوش مصنوعی در سال‌های اخیر به یکی از بازیگران جدی این عرصه تبدیل شده است. کافی است به گردهمایی AAAI (سرنامAssociation of the Advancement of Artificial Intelligence) که مارس سال جاری میلادی در سان‌فرانسیسکو برگزار شد نگاهی داشته باشید. مشاهده می‌کنید تعداد مقالاتی که در زمینه هوش مصنوعی از سوی پژوهشگران چینی ارائه شده با تعداد مقالات پژوهشگران امریکایی یکسان بود. اندرو ان‌جی پژوهشگر ارشد بایدو می‌گوید: «اگر وضعیت امروز را با سه یا چهار سال قبل مقایسه کنید مشاهده می‌کنید اوضاع کاملاً متحول شده است. ارائه این تعداد مقاله در زمینه هوش مصنوعی از سوی پژوهشگران چینی واقعاً تأمل‌برانگیز و امیدوارکننده است.» با توجه به حجم بالای مبادلات تجاری، مسائل اقتصادی، تصمیم راسخ دولت چین و رشد فناوری‌های پیشرفته جای تعجب نیست که شرکت‌های تولیدی در کشور چین به این جمع‌بندی برسند که چاره‌ای جز خودکارسازی صنایع خود ندارند. این رویکرد در درازمدت کشور چین را به یکی از پیشگامان به‌کارگیری فناوری‌های خودکارسازی در جهان تبدیل خواهد کرد. در حالی که این رویکرد به‌لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه خواهد بود، اما درنهایت باعث می‌شود تا میلیون‌ها کارگر کار خود را از دست بدهند. ممکن است بخش اعظمی از این کارگران به شهر یا روستای خود بازگردند و به مشاغلی همچون کشاورزی یا بخش خدمات روی آورند، ولی برای بسیاری دیگر این کار امکان‌پذیر نیست. با وجود همه این چالش‌های جدی مدیر عامل CIG بر این باور هستند کارخانه‌های تاریک به‌زودی به واقعیت ملموس این کشور تبدیل خواهند شد.
==============================
شاید به این مقالات هم علاقمند باشید:
ماهنامه شبکه را از کجا تهیه کنیم؟
ماهنامه شبکه را می‌توانید از کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور و نیز از دکه‌های روزنامه‌فروشی تهیه نمائید.
ثبت اشتراک نسخه کاغذی ماهنامه شبکه
ثبت اشتراک نسخه آنلاین
کتاب الکترونیک +Network راهنمای شبکه‌ها
- برای دانلود تنها کتاب کامل ترجمه فارسی +Network اینجا کلیک کنید.
کتاب الکترونیک دوره مقدماتی آموزش پایتون
- اگر قصد یادگیری برنامه‌نویسی را دارید ولی هیچ پیش‌زمینه‌ای ندارید اینجا کلیک کنید.
نظر شما چیست؟