استخدام شده‌ایم!

شما هم دوست‌ دارید عده‌ای را به استخدام خود در آورید که در طول شبانه‌روز، موضوعات مختلف را رصد کنند، عکس و مطلب و ویدیو تهیه کنند و محتوای تولید شده توسط خودشان و دیگران را با کلیدواژه‌ها و با روش‌های مختلف دسته‌بندی و مرتب کنند و تحویل‌تان دهند؟ تازه این همه داستان نیست. گروهی دیگر نیز این مطالب جمع‌آوری شده که موضوعات متنوعی هستند را اصلاح کنند، دوباره دسته‌بندی کنند و… و بسپارند به گروهی دیگر و این فرآیند بی‌پایان تولید و دسته‌بندی محتوا به‌طور بی‌وقفه و شبانه‌روزی ادامه یابد؟ در این صورت شما گروهی در اختیار دارید که به‌طور بی‌وقفه جهان را رصد می‌کنند و نظرات خودشان و دیگران و اتفاقاتی که رخ می‌دهد و موضوعات مختلف از پراهمیت گرفته تا کم‌اهمیت را دسته‌بندی می‌کنند و بسته‌بندی‌شده تحویل شما می‌دهند. این دقیقاً همان اتفاقی است که همین حالا در شبکه‌های اجتماعی یا به بیانی که نمی‌پسندم و حالا باب شده، در فضای مجازی در حال رخ دادن است. قصد توهین به کسی را ندارم اما من و شما و خیلی‌های دیگری که از این فضا استفاده می‌کنیم دیگر تبدیل شده‌ایم به کارکنان شرکت‌های بزرگی نظیر گوگل و فیسبوک و… و بی‌آن‌که کارمزدی دریافت کنیم، برچسب می‌زنیم و توصیف می‌نویسیم و محتوا تولید می‌کنیم و مصرف می‌کنیم. شده‌ایم همکاران روبات‌های خزنده و سامانه‌های هوشمند شرکت‌های بزرگ و کوچک. ابزاری برای آموزش الگوریتم‌ها. اما این همه ماجرا نیست. 

همین حالا که این مطلب را می‌نویسم باز هم نرم‌افزار فیس‌اَپ بسیاری از مردم را درگیر خودش کرده است  ( در شاهراه اطلاعات شماره ۱۹۲ ماهنامه شبکه ( فروردین ماه ۱۳۹۵) به این نرم‌افزار و نگرانی‌هایی که ایجاد کرده‌ بود به تفصیل پرداختیم).  آن‌قدر در این چند روز عکس پیرشده دوست و آشنا و غریبه دیده‌ام که چند چین و چروک واقعی روی پیشانی‌ام افتاده!  بعید است شما که این مطلب را می‌خوانید ندانید جریان فیس‌اَپ و این پیری که می‌گویم چیست. به‌عنوان یک یادآوری کوتاه عرض کنم که فیس‌اَپ نرم‌افزاری هوشمند است و عکس افراد را با فیلترهایی که دارد تغییر می‌دهد و به‌طور مثال چهره آن‌ها را پیر می‌کند. حالا و در این ساعت‌ها، به نظرم میزان استفاده از این نرم‌افزار و اعلام این‌که « من هم این اَپ را دیده‌ام و از آن استفاده می‌کنم !» به سطح هشدار رسیده است. کاربران حتی به شخصیت‌های ماروِل و سریال بازی تاج و تخت هم رحم نکرده‌اند و فیلتر پیری روی آن‌ها هم اعمال شده است. خلاصه این‌که بسیاری از کاربران،  از افراد عادی گرفته تا سطح وزیر ( به چشم خودم دیدم) دست‌کم یک پُست مبتنی بر فیس‌اَپ با این مضمون که «پیر شدیم !» در رزومه آنلاین خود دارند. بحث بر سر این‌که استفاده از چنین نرم‌افزاری ممکن است حریم خصوصی کاربران را به خطر اندازد هم دوباره داغ شده است (در این مورد در همان شماره شبکه مفصل صحبت شد) برخی با توجه به متن قوانین فیس‌اَپ، مدعی هستند کاربر با استفاده از این نرم‌افزار به سازنده آن اجازه داده‌ که از عکس چهره‌‌اش به‌طور نامحدود استفاده کند. بنابر این ادعا به‌طور مثال، مالک فیس‌اَپ این اجازه را دارد که بدون رضایت شما، عکس چهره‌تان را به شرکت‌های تبلیغاتی بفروشد، بدون این‌که یک ریال به شما پرداخت کند. با این حساب اگر روزی کاربر این نرم‌افزار، عکس خود را بر بیلبورد نصب شده در یکی از اتوبان‌ها ببیند حق اعتراض نخواهد داشت. البته شرکت سازنده فیس‌اَپ چنین ادعاهایی را رد کرده، اما چنین فرض‌ها و ادعاهایی آن‌چنان هم دور از واقعیت به نظر نمی‌رسند. به نظرم این نوعی تهاجم به مردم امروز است: شما برای ساعتی سرگرمی یا حتی آزمودن یک امکان جدید، از نرم‌افزاری استفاده می‌کنید و ده‌ها برابر استفاده‌ای که کرده‌اید، تاوانش را می‌پردازید. 

استفاده از فیس‌اَپ دقیقاً مانند این است که یک هکر یا حتا یک شرکت معتبر، آگهی با این مضمون منتشر کند: «  برای ما عکسی با کیفیت از چهره خود بفرستید تا به مشتریان‌مان بفروشیم. در مورد این‌که چه استفاده‌ای از این عکس می‌شود هم حق اعتراض نخواهید داشت و پولی هم به شما پرداخت نخواهد شد.» به عقیده من کاربران فیس‌اَپ در قبال کمی تفریح یا کنجکاوی، تبدیل می‌شوند به یکی از کارکنان شرکت توسعه‌دهنده.  آن‌ها برای شرکت، سخاوت‌مندانه محتوای مورد نظرش را تولید می‌کنند بدون اینکه حق اعتراضی داشته باشند یا حتا کارمزدی دریافت کنند. دقیقاً همان بلایی که اینستاگرام و تلگرام و فیس‌بوک و دیگران بر سر کاربران‌شان می‌آورند. آن‌ها با رنگ و لعاب خدماتی که عرضه می‌کنند کاربران را به استخدام خود در می‌آورند و از آن‌ها استفاده می‌‌کنند. البته همه این‌ها به میزان سواد و مهارت استفاده از چنین ابزارهایی بر می‌گردد. اگر مراقب باشیم، حجم این سو‌ءاستفاده کمتر خواهد شد.