از سفر به فضا تا سُفره غذا

بعد از آن که در نیمه دوم قرن بیستم میلادی که رقابت برای به دست آوردن تکنولوژی‌های فضایی مختص کشورها و به‌ویژه دو کشور شوروی سابق و آمریکا بود، در قرن بیستم پای بخش خصوصی به این حیطه باز شد؛ سه رقیبی که نامشان اغلب در صدر خبرها می‌آید: ایلان ماسک، جف بزوس و ریچار برانسون.

ایلان ماسک

ایلان ماسک شرکت فضانوردی اسپیس‌اکس (SpaceX) را در سال ۲۰۰۲ تاسیس کرد و هدف آن را کاهش هزینه‌های سفر به فضا و به‌وجود آوردن امکان زندگی بشر در سیارات دیگر اعلام کرد. اولین حرکت ایلان ماسک، کارآفرین جنجالی، ساخت مدل آزمایشی فالکون ۱ در سال ۲۰۰۳  بود. او و شرکتش اسپیس‌اکس، به‌طور مشخص ناسا، سازمان فضایی آمریکا را نشانه گرفته بودند. چرا که این سازمان بعد از سال‌ها استفاده از شاتل فضایی، سرانجام آن را بازنشسته کرده بود. در فضای پس از جنگ سرد دیگر کنگره آمریکا حاضر نبود بودجه‌های کلان پیشین را به این سازمان تخصیص بدهد. جالب است بدانید که تنها پروژه آپولو در سال  ۱۹۷۳ حدود ۲۰ میلیارد دلار هزینه داشت که از بودجه امروز ناسا بیشتر است. 

به این ترتیب استفاده از موشک‌های ساخت اسپیس‌اکس، معقولانه‌ترین راه ناسا برای به سرانجام رساندن ماموریت‌هایش بود. اسپیس‌ایکس با موفقیت‌های خود در پرتاب موشک‌های قابل بازیابی (مانند فالکون 9) و مأموریت‌هایی مانند دمو(Demo2-2)  به ایستگاه فضایی بین‌المللی، توانسته است تحولی عظیم در صنعت فضایی ایجاد کند.

اما، این مریخ بود که همیشه ایلان ماسک را به سوی خود می‌خواند. 

ماسک معتقد است که انسان باید جایگاه دیگری به غیر از زمین داشته باشد؛ چرا که به هر حال این امکان همیشه وجود دارد که سیاره زمین با مخاطراتی در فضا روبه‌رو شود. به‌عنوان مثال برخورد یک شهاب‌سنگ بزرگ ممکن است نسل بشر را از روی زمین برچیند مانند آنچه که بر سر دایناسورها آمد. پس برای روز مبادا باید جایی را آماده کرده باشیم. او معتقد است شرکت‌هایی که در زمینه فضا سرمایه‌گذاری می‌کنند نباید در پی کسب سود باشند بلکه باید آینده بشریت را در نظر داشته باشند. ماسک   در پی ایجاد کلونی (Colonization) یا سکونت‌گاه انسان‌ها در سیاره مریخ است و و تأمین مستقل یک کلونی برای بشریت را هدف قرار داده است.

برنامه‌های آتی اسپیس‌ایکس شامل پروژه استارشیپ (Starship)  است که به دنبال سفرهای بین سیاره‌ای و روبه‌رو شدن با چالش‌های سکونت در سیاره‌ای دیگر است. ایلان ماسک یکی از علاقمندان سفر به مریخ است. او جایی گفته است: «دوست دارم که روی مریخ بمیرم، نه در اثر برخورد با آن».۱ 

البته نباید از نظر دور داشت که یکی از راه‌های کسب سود ماسک، شرکت استارلینک است که تاکنون هزاران ماهواره  ارتباطی به فضا پرتاب کرده است که بتواند با تامین اینترنت در هر نقطه از جهان هم سود سرشاری کسب کند و هم برای جاه‌طلبی‌های سیاسی و اجتماعی خود، ابزار قدرتمندی پدید آورد.

جف بزوس

دومین میلیاردر فضادوست، جف بزوس، بنیان‌گذار شرکت عظیم آمازون است. پیشینه فعالیت‌های فضایی او نیز به اوایل قرن بیست‌ویکم برمی‌گردد؛ اگرچه او تلاش کرد که فعالیت‌های فضایی خود را چندان علنی نکند. اما، با این سابقه طولانی، مهم‌ترین مرحله فعالیت‌های فضایی او در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، یعنی روز ۲۷ دی ماه ۱۴۰۳رقم خورده است. در این روز موشک عظیم و نود و هفت متر و نیمی نیوگلن متعلق به شرکت بلو اورچین  (Blue Origin)در مدار زمین قرار گرفت. این برای جف بزوس موفقیت بزرگی محسوب می‌شد. کسی که پیش از ایلان ماسک این شرکت را تاسیس کرده بود اما بزرگ‌ترین موفقیتش تا ۲۷ دی،

فرستادن پرتاپ‌گر زیرمداری نیوشپرد (New Shepard) در سال ۲۰۲۱ بود که چند گردشگر فضایی از جمله خود بزوس را به لبه فضا برده است. تعریف لبه فضا کمی چالش‌برانگیز است. جو زمین به‌طور ناگهانی به پایان نمی‌رسد اما در ارتفاع زیاد به‌تدریج نازک‌تر می‌شود. راه حل فیزیکدان، تئودور فون کارمن، برای تعریف لبه فضا چنین بود: لبه فضا بالاترین نقطه‌ای است که در آن هواپیما می‌تواند بدون رسیدن به سرعت مداری پرواز کند. عده ای این مرز را ۱۰۰ کیلومتری از سطح دریا تعریف می‌دانند، در حالی که ناسا مرز لبه فضا را ۸۰ کیلیومتر از سطح دریا می‌داند.

 اگرچه نیوگلن در اولین ماموریت خود در رسیدن به مدار زمین موفق بود اما در بازگرداندن و فرود آرام بوستر یا شتابدهنده‌ آن  بر روی یک کشتی با شکست مواجه شد. با این همه، ارسال نیوگلن، ثابت کرد که در راه  سفر به فضا، ایلان ماسک رقیب گردن‌کلفتی را در برابر خود دارد.

یکی از اهداف جف بزوس از راه‌اندازی سفرهای فضایی، ایجاد تجربه فضا‌نوردی برای علاقمندان به آن است. می‌توان انتظار داشت که در آینده نه‌چندان دور، او به این هدف خود خواهد رسید. همان‌طور که در سفری که خود بزوس هم از سرنشینان آن بود، یک مسافر ژاپنی را نیز با دریافت هزینه ۲۸ میلیون دلار با خود به لبه فضا برده است. او امیدوار است که بتواند سفرهای فضایی را به کاری نسبتا عادی برای بسیاری از مردم تبدیل کند.

اما یکی دیگر از اهداف بزوس ساختن یک دهکده بر روی سیاره ماه است. او اعتقاد دارد هنگامی که زمین دیگر گنجایش انسان‌های بیشتر را ندارد، بتواند در سیارات دیگر و به‌ویژه ماه، سکونت‌گاهی برای آن‌ها بسازد. او همچنین در تلاش است که مانند ایلان ماسک، مجموعه از ماهواره‌های ارتباطی را جهت فراهم کردن اینترنت در نقاط مختلف جهان به مدار زمین اعزام کند.

ریچارد برانسون

نام ریچارد برانسون با گردشگری فضایی گره خورده است. این میلیاردر ۷۵ ساله  اگرچه پیش از ورود به عرصه گردشگری فضایی ده‌ها حوزه دیگر را آزمود و شرکت‌های بسیاری را در زمینه‌های ضبط و انتشار موسیقی، ایستگاه رادیویی، راه‌آهن ریلی و تلفن همراه تاسیس کرد.

VSS Unity یک هواپیمای فضایی است که از درون هواپیمای حامل خود در ارتفاع حدود ۱۵ کیلومتری به لبه فضا پرتاب می‌شود  و سپس به ارتفاع حدود 80 کیلومتر می‌رسد و به مسافران اجازه می دهد تقریباً بی‌وزنی را احساس کنند. آن‌ها حدود شش دقیقه در این وضعیت می‌مانند و می‌توانند انحنای کره زمین را ببینند. شرکت او، ویرجین گالتیک قصد دارد سالانه چندین پرواز گردشگری فضایی انجام دهد و در حال حاظر ۶۰۰ مشتری برای بلیت‌های ۲۵۰ هزار دلاری آن دارد که جاستین بیبر خواننده و لئوناردو دیکاپریوی بازیگر از جمله آن‌ها هستند.

در ماه می ۲۰۲۳، ریچارد برانسون با ورشکستگی به پروژه ویرجین اوربیت -شرکت ماهواره‌ای وابسته به ویرجین گالکتیک- پایان داد و در دسامبر همان سال اعلام کرد که دیگر نمی‌خواهد پول بیشتری را در ویرجین گالکتیک سرمایه‌گذاری کند. او که پیش از این بیش از یک میلیارد دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده، گفته است که این پروژه باید بتواند بدون سرمایه او به راه خود ادامه دهد.۲

به نظر می‌رسد که فعلا دو رقیب عمده، اسپیس‌ایکس ایلان ماسک و اوجین جف بزوس هستند و تا مدتی شرکت دیگری نمی‌تواند به این حد از سرمایه‌گذاری و دانش فنی برسد.

این که چرا میلیاردرهای اول و دوم جهان فضا را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرده‌اند دلایلی دارد که تلاش می‌کنم در شماره آینده به آن‌ها بپردازم 

پی‌نویس:

1. https://www.cnet.com/culture/elon_musk_at_sxsw_id_like_to_die_on_mars_just_not_on_impact/

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Billionaire_space_race