واکسن کرونا و ریزتراشه‌های بیل گیتس

متن‌ها و هشدارهای زیادی در فضای آنلاین دست به دست می‌شوند که از مخاطبان می‌خواهند به هیچ عنوان از واکسن کرونا استفاده نکنند. در یکی از مشهورترین نمونه‌ها ادعا شده است که بیل گیتس، بنیانگذار شرکت مایکروسافت قصد دارد با سو استفاده از طرح واکسیناسیون گسترده کرونا، ریزتراشه‌هایی را در بدن میلیون‌ها نفر کار گذارد تا امکان زیرنظر گرفتن مردم فراهم شود. داستانی که خود بیل گیتس هم آ‌ن‌را رد کرده است. او در واکنش به انتشار چنین اخباری گفته این ادعا چنان عجیب است که آدم را به خنده می‌اندازد. او در اظهارنظری در این‌باره گفته که این ادعا آن‌قدر ساده‌لوحانه و عجیب است که حتا با رد کردن آن هم بی‌اختیار به آن اعتبار بخشیده‌اید. مقامات بهداشتی نگران این هستند که اگر مردم با توجه به انتشار گسترده چنین ادعاهای اثبات نشده‌ای از دریافت واکسن کرونا خودداری کنند ویروس کووید 19 چنان شیوع افسارگسیخته‌ای خواهد داشت که حتا با انجام واکسیناسیون هم نتوان آن‌را مهار کرد. کارشناسان معتقدند که لازم است 60 تا 70 درصد افراد این واکسن را دریافت کنند تا بتوان به مهار کووید 19 امیدوار بود. با این‌حال، بر اساس یک نظرسنجی 19 درصد آمریکایی‌ها اعتقادی به استفاده از واکسن کرونا ندارند و 26 درصد هم در این‌باره به یقین نرسیده‌اند. در چنین وضعیتی، انتشار ادعاهای اثبات نشده، به شیوع کرونا دامن می‌زند. اما ریشه افسانه تراشه‌های بیل گیتس کجا است؟

تراشه بیل گیتس: ذرات کوانتومی

شکل1 - محققان اِم‌آی‌تی ازطریق آرایه‌ای از سوزن‌های بسیار ریز، نوعی جوهر نامریی را همراه با واکسن، به زیر پوست تزریق می‌کنند.

• عده‌ای ریشه داستان تراشه‌های بیل گیتس را یکی از تحقیقاتی می‌دانند که دانشگاه اِم‌آی‌تی دنبال می‌کند و بنیاد بیل گیتس روی آن سرمایه‌گذاری کرده است. بیل گیتس و همسرش ملیندا حدود دو دهه قبل، بنیادی موسوم به بنیاد بیل و ملیندا گیتس را پایه‌ریزی کردند. این بنیاد که به‌طور ویژه بر حوزه سلامت و آموزش متمرکز شده، به تازگی از سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری برای عرضه واکسن در کشورهای فقیر خبر داده است. برخی معتقدند که احتمالا منشا داستان کاشت ریزتراشه‌های گیتس، پژوهشی باشد که بنیاد بیل گیتس روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌ و بخشی از نتایج آن در ماه دسامبر منتشر شد. در این پژوهش محققان دانشگاه اِم‌آی‌تی روی توسعه فناوری کار کرده‌اند که این امکان را فراهم می‌کند به همراه واکسن، جوهری نامریی به‌نام ذرات کوانتومی(quantum dot)  را به بدن تزریق کرد (شکل 1). این ذرات در‌ واقع کریستال‌های نیمه‌هادی منعکس کننده نور هستند و به‌طور عادی و با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، اما با کمک یک نرم‌افزار موبایل، فیلتری مخصوص و تابش نور نزدیک به مادون قرمز (near-infrared) قابل مشاهده می‌ شوند (شکل 2). در این روش برای تزریق واکسن، به‌جای استفاده از سوزن‌های مرسوم، آرایه‌‌ای از سوزن‌های بسیار ریز  استفاده می‌شود (شکل 3). این ابزار مشابه چسب زخمی است که روی پوست کودکان قرار می‌گیرد تا عمل تزریق واکسن به سادگی انجام می‌شود.
• جوهر نامریی تزریق شده به این روش تا پنج سال در بدن دوام خواهد داشت و به کادر درمان این امکان را می‌دهد تا به سرعت بررسی کنند آیا یک کودک، واکسن‌های لازم را دریافت کرده است یا خیر. چنین بررسی‌هایی در حالت عادی و در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و فقیر دشوار است، به‌طوری‌که حتا در برخی موارد، والدین فراموش می‌کنند آیا کودکانشان واکسن دریافت کرده‌اند یا خیر؟! در مقاله‌ای که در شماره دسامبر نشریه Science Translational Medicine منتشر شده عنوان شده که این روش تاکنون فقط روی حیوانات آزموده شده و هیچ پیاده‌سازی روی انسان صورت نگرفته است. به گفته یکی از استادان دانشکده پزشکی Yale افسانه واکسن کرونای حاوی تراشه که به بیل گیتس نسبت داده می‌شود، برای نخستین بار در اواخر ماه فوریه یا اوایل مارس منتشر شده است. بیل گیتس اگرچه اخیراً در اظهارنظری از اهمیت وجود چنین امکانی برای بررسی واکسیناسیون کودکان سخن گفته است، اما تأکید کرده که در این روش از تراشه استفاده نمی‌شود. البته این محققان امید دارند که در آینده بتوانند امکان افزودن اطلاعات بیشتری نظیر تاریخ دریافت واکسن را نیز عملی کنند و حتا برای پایش علایم سلامتی، حسگرهایی را به بدن تزریق کنند.

 شکل 2 -درخشش جوهر نامریی در آزمایشی روی حیوان

تراشه بیل گیتس: منبع دوم

• اگر چه افسانه‌های زیادی در مورد بیل گیتس مطرح شده و ادعاهایی مبنی بر نقشه‌های شوم او و بنیادش دهان به دهان می‌چرخد، اما در ماه‌های اخیر و با شیوع کووید 19، این داستان‌ها سمت و سوی جدی‌تری گرفته است. بارزترین نمونه چنین ادعاهایی مربوط به ویدیویی می‌شود که بازدیدکننده زیادی داشت و محتوای آن به‌طور گسترده‌ای منتشر شد و حتا مورد پذیرش بسیاری از کاربران قرار گرفت. این ویدیو افرادی را نشان می‌داد که از طریق سرنگ، ریزتراشه‌ای به آن‌ها تزریق می‌شد. در این ویدیو ادعا می‌شود «آن‌چه می‌بینید تا 18 ماه آینده بخشی از فرآیند واکسیناسیون کرونا خواهد بود. به‌طوری‌که در حین تزریق واکسن کرونا این ریزتراشه‌های مبتنی بر فناوریRFID نیز به افراد تزریق می‌شوند». بنا بر ادعای رویترز، این ویدیو بیش از 22800 بار در فیسیبوک به‌اشتراک گذاشته شده است. با این‌حال، تصاویر این ویدیو برای کسانی که طی سال‌های گذشته اخبار فناوری را دنبال کرده بودند آشنا بود. تصاویر این ویدیو در‌ واقع مربوط به گزارشی است که سال2017 از شبکه NBC  پخش شد. در آن گزارش به شرکتی آمریکایی اشاره شده بود که ریزتراشه‌ای به اندازه یک دانه برنج را از طریق سرنگ، به زیر پوست و بین انگشت شست و اشاره کارکنان خود تزریق می‌کرد (شکل 4). در همان زمان، این خبر توسط خبرگزاری‌های دیگر نیز منتشر شد، اما این گزارش ارتباطی با بیل گیتس نداشت.  این تراشه‌ توسط شرکتی سوئدی بنام Biohax توسعه داده شده و با کمک فناوری شناسایی رادیویی (RFID) این امکان را به کارکنان می‌داد که به‌طور مثال اجازه ورود به ساختمان یا  استفاده از کامپیوتر  و دستگاه کپی را بدست آورند یا بتوانند از دستگاه‌های فروش خودکار نصب شده در ساختمان، اقلامی نظیر نوشیدنی سفارش دهند (شکل 5). هرچند این برنامه اجباری نبود، اما بنابر گزارش‌ها از بین 80 کارمند بیش از 50 نفر به این پروژه پیوستند.
• اگر چه این برای نخستین بار بود که از چنین تراشه‌هایی دست‌کم به‌طور رسمی در آمریکا استفاده می‌شد، اما پیش از این مشابه چنین پروژه‌ای در سوئد اجرا شده بود. بنابر گزارش‌ها، هزاران سوئدی تاکنون چنین تراشه‌هایی را در زیر پوست دست خود کار گذاشته‌اند و از این فناوری برای انجام کارهای روزمره، از دسترسی به تلفن همراه گرفته تا باز کردن در ورودی استفاده می‌کنند، اما هدف اصلی توسعه‌دهندگان چنین تراشه‌ای تحقق رویایی دیرینه است. این‌که انسان مدارک هویتی‌اش را همه جا با خود داشته باشد.

شکل 4 -  شرکتی آمریکایی ریزتراشه‌ای به اندازه یک دانه برنج را از طریق سرنگ، زیر پوست و بین انگشت شست و اشاره کارکنان خود تزریق کرد.

شکل 5 - ریزتراشه‌‌ای که توسط شرکت سوئدی Biohax توسعه داده شده است.

تئوری توطئه یا نگرانی‌های منطقی؟

• در آن زمان طبق معمول بحث‌هایی در زمینه ایمنی و امنیت این تراشه‌ها مطرح شد. این‌که آیا این ریزتراشه‌‌ها، محصولات ایمنی هستند و می‌توانند در مقابل حملات هکری مقاومت کنند یا خیر؟ برخی بر این عقیده بودند که چنین فناوری‌هایی می‌توانند با‌ گذشت زمان برای مقاصد دیگری استفاده شوند. به‌طور مثال اگرچه این تراشه شرکت سوئدی برای دسترسی کارکنان به بخش‌های مختلف محل‌ کارشان طراحی شده، اما ممکن است در آینده مصارف تهاجمی برای آن تعریف کرد. به‌طور مثال، طراحی شوند که برای دستیابی به اطلاعاتی نظیر این‌که یک کارمند برای صرف ناهار چقدر زمان می‌گذارد یا از چه امکاناتی در اداره استفاده کرده است استفاده شوند. آن‌ها معتقد بودند که وقتی تراشه‌ای در بدن کار گذاشته شد دیگر کنترل کردن آن از دست فرد خارج می‌شود . مسؤول شرکت آمریکایی که کارکنانش از این ابزار استفاده می‌کردند در آن زمان اطمینان داده بود که ابزار کاشته شده در بدن کارمندان فقط یک تراشه RFID است و  ابزار ردیابی نظیر جی‌پی‌اس نیست (تصویر 6). این شرکت آمریکایی در آن زمان گفت: «تلفن همراه شما صد برابر بیش از این ابزار کاشتنی، داده‌های شخصی شما را گزارش می‌دهد!» اگر چه این تراشه‌های کاشتنی از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا برای استفاده‌ در کاربردهای پزشکی تأیید شده‌اند، اما در مواردی مشاهده شده که محل کاشت تراشه دچار عفونت شده یا حتا تراشه از محل خود در بدن جابجا شده است. کارمندانی که داوطلب استفاده از این تراشه شدند نظر مثبتی نسبت به آن داشتند و حتا برخی، خانواده خود را تشویق کرده‌ بودند که این ریزتراشه‌ها را در بدن کار گذارند. 
• چنین تراشه‌هایی از فناوری ارتباط نزدیک NFC (سرنام near field communications) و RFID (سرنام radio-frequency identification) برای برقراری ارتباط با سامانه استفاده می‌کنند. این امواج رادیویی در فواصل نزدیک قابل دریافت هستند و عملکردی مشابه تلفن همراه یا کارت اعتباری دارند وقتی آن‌ها را به یک حسگر نزدیک می‌کنید. در اینجا هم نگرانی‌های مشابهی وجود دارد. این‌که آیا افراد دیگر می‌توانند به‌طور غیرمجاز این سیگنال‌های رادیویی را دریافت کنند؟ به گفته توسعه‌دهندگان چنین تراشه‌هایی، نگرانی مردم ناشی از اطلاعات نادرستی است که مثلاً از طریق فیلم‌های هالیوودی دریافت می‌کنند و در عمل، بسیاری از افرادی که چنین تراشه‌هایی را استفاده می‌کنند از سادگی و ارزانی این روش نسبت به سایر روش‌های تشخیص هویت شگفت‌زده شده‌اند. 

شکل 6 - اجزای داخلی ریزتراشه مبتنی بر  RFID

 کنترل نسل بشر!

• تا به امروز با توجه به اطلاعاتی که داریم، ادعاهای مطرح شده در مورد نقشه‌های شوم بیل گیتس قابل اثبات نیستند. اگر فرض کنیم که می‌توانیم ریزتراشه‌های جاسوسی طراحی کنیم که قابل تزریق کردن به بدن باشند، باید موانع بزرگی را از سر راه خود برداریم. به‌طور مثال رساندن برق به چنین ریزتراشه‌هایی چالش بزرگی است. به ویژه وقتی که بخواهیم آن‌ها را برای مدت طولانی عملیاتی نگه داریم. از سوی دیگر دشوار است ریزتراشه‌هایی طراحی کنیم که بتوانند به‌طور مستقل اطلاعات را ارسال کنند. بدن انسان محیط مناسبی برای تبادل داده نیست و ریزتراشه‌ای که قرار است با هدف ردیابی در بدن کار گذاشته شود توان  الکتریکی کافی برای تبادل بی‌سیم ندارد. اگرچه تاکنون طرح‌های پژوهشی با هدف توسعه ریزروبات‌هایی که بتوان به بدن تزریق کرد یا حتا طرح‌هایی برای رساندن بی‌سیم برق به دستگاه نصب شده در درون بدن اجرا شده، اما تاکنون سیستمی مستقل با فناوری پیشرفته‌ای که بتواند نیازهای یک ردیاب قابل تزریق شدن به بدن را پوشش دهد ساخته نشده است. باید قبول کرد که در حال حاضر برای دولت‌ها راهکارهایی بسیار ساده‌تر از ساخت چنین ردیاب‌هایی وجود دارد. آن‌ها می‌توانند به‌جای توسعه تراشه‌های ردیاب، شرکت‌هایی نظیر گوگل یا اپل را وادار کنند تا نرم‌افزارهای ردیابی، جاسوسی و حتا نرم‌فزارهای مهندسی افکار را بدون اطلاع کاربران روی گوشی‌ آن‌ها نصب کنند؛ به همین سادگی!