رمز غیرقابل معاوضه (NFT) چیست و چگونه کار می‌کند؟

رمز غیرقابل معاوضه چیست؟ 

قبل از این‌که توضیحی در ارتباط با مفهوم رمز غیر قابل معاوضه یا همان توکن غیرمثلی ارائه کنیم، ابتدا باید به واکاوی این مسئله بپردازیم که مثلی‌بودن (تعویض‌پذیر بودن) با غیرمثلی بودن (غیرقابل‌ معاوضه) چه تفاوتی دارند. در علم اقتصاد، یک کالا یا پول در صورتی مثلی یا تعویض‌پذیر/قابل معاوضه (Fungible) شناخته می‌شوند که واحدهای آن با یکدیگر قابل ‌تعویض باشند و نتوان هیچ‌کدام از آن‌ها را کم‌ارزش‌تر یا با ارزش‌تر از دیگری توصیف کرد. به‌طور مثال، بیت کوین، دلار، ریال و سایر مسکوکات در گروه دارایی‌های مثلی قرار دارند. یک اسکناس 1000 تومانی نسبت به یک اسکناس 1000 تومانی دیگر از نظر ارزش برابر است و هر دو می‌توانند با یکدیگر تعویض شوند و مقدار کالای یکسانی را خریداری کنند. هنگامی که یک اسکناس 1000 تومانی به شخصی قرض می‌دهید، انتظار ندارید که دقیقا همان اسکناس را پس بگیرید. در نقطه مقابلِ دارایی‌های مثلی‌،‌ دارایی‌های غیرمثلی (Non-fungible) قرار دارند که به آن‌ها غیرقابل معاوضه نیز می‌گویند؛ به‌طور کلی می‌توان گفت هر چیزی که ابزار مبادله نباشد، غیرمثلی است. به‌طور مثال، لپ‌تاپ، تلفن همراه و خودروی متعلق به شما همگی در گروه دارایی‌های غیرمثلی قرار می‌گیرند. اگر خودروی خود را به دوست‌تان قرض دهید تا به مسافرت برود، انتظار دارید دقیقا همان خودرو را پس بگیرید یا بلیط کنسرت‌ها نمونه دیگری از توکن غیرمثلی هستند. در دنیای هنر، یک نمونه قابل ملموس دیگر، تابلوی شام آخر لئوناردو داوینچی است که غیرمثلی است. آیا کسی می‌تواند این اثر تاریخی را با یک تابلوی معمولی مبادله کند، با این ذهنیت که هر دوی آن‌ها تابلوی نقاشی هستند؟

نکته‌ای که باید در این ارتباط به آن دقت کنید این است که مثلی‌ بودن یا نبودن نسبی است و بستگی به دیدگاه ما دارد. به‌طور مثال، در مورد بلیط کنسرت اگر سه نوع بلیط طبقه پایین، طبقه بالا و جایگاه ویژه داشته باشیم، تمام بلیط‌های طبقه پایین نسبت به یکدیگر مثلی هستند، اما نسبت به بلیط‌های طبقه بالا و جایگاه ویژه غیرمثلی محسوب می‌شوند یا در مورد بلیط‌های طبقه پایین هم ممکن است بلیط قسمتی که نمای بهتری دارد نسبت به بلیط مکانی که زاویه دید خوبی ندارد غیرمثلی باشد؛ با این حال، برای تعیین مثلی ‌بودن یا نبودن، شرایط کلی در نظر گرفته می‌شود. مثلی‌ بودن یا نبودن یک چیز می‌تواند وابسته به تفکر شخصی باشد؛ همان‌گونه که اشاره کردیم یک اسکناس 1000 تومانی مثلی است، اما ممکن است یک اسکناس به‌خصوص که برای بقیه معادل همان 1000 تومان ارزش دارد، برای شما یادگاری یک فرد عزیز باشد و حاضر نباشید آن‌را با چند میلیون تومان معاوضه کنید.

در دنیای ارزهای دیجیتال و  زنجیره بلوکی، رمزغیر قابل معاوضه (NFT) اشاره به توکن دیجیتال یا به عبارت دقیق‌تر یک دارایی دیجیتال مثل ارزهای دیجیتال دارد که منحصربه‌فرد است. NFT روی زنجیره بلوکی ذخیره می‌شود و امکان معاوضه آن وجود ندارد؛ به بیان دقیق‌تر، این توکن تنها در اختیار مالک آن قرار دارد و NFT را نمی‌توان مثل اسکناس به‌طور مستقیم مبادله کرد، زیرا هیچ دو NFT با یکدیگر مشابه نیستند. درست مثل بلیت کنسرت که هیچ دو بلیتی با یکدیگر برابر نیستند و هر بلیت، منحصر‌به‌فرد است و اطلاعات مشخصی مانند نام خریدار، تاریخ کنسرت و شماره صندلی دارد. همین مسئله باعث می‌شود تا نتوان بلیت‌ها (توکن‌‌ها) را با یکدیگر معاوضه کرد. مهم‌ترین تفاوتی که توکن NFT با سایر آلت‌کوین‌ها دارد این است که شامل اطلاعات اضافی است که ارزش آن ‌را بیشتر از یک ارز خالص کرده است.

توکن‌های غیرمثلی مانند ارزهای دیجیتال روی کیف پول‌های دیجیتال ذخیره و منتقل می‌شوند و مالکیت یک NFT به فرد دارنده کیف پول (کلید خصوصی) تعلق دارد. این توکن‌ها چهار ویژگی مهم دارند که باعث متمایز شدن آن‌ها از ارزهای دیجیتال شده است. 

• منحصربه‌فرد هستند: توکن‌های غیرمثلی یکتا هستند و هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود دارند که در سایر توکن‌ها نمونه آن ‌را مشاهده نمی‌کنید. به‌عنوان نمونه، یک خانه 200 متری در یک خیابان و با نمای خاص منحصر‌به‌فرد است و اگر توکن این خانه را بسازیم، توکن آن هم منحصربه‌فرد است. 
• مالکیت حقیقی: شرکت فروشنده بلیط یک کنسرت یا مسابقه ورزشی به‌راحتی می‌تواند بلیطی که خریداری کرده‌اید را باطل کند. علاوه بر این، در بازی‌های آفلاین یا آنلاین امروزی، شما مالک واقعی یک آیتم بازی نیستید و این آیتم‌ها در خارج از بازی ارزشی ندارند. پرسش بدیهی‌تر این است که نام کاربری اینستاگرام شما واقعاً متعلق به خودتان است یا شرکت متا؟ در NFT‌ها این مسئله وجود ندارد. فناوری زنجیره بلوکی با استفاده از توزیع داده و رمزنگاری به کاربران مالکیت واقعی می‌دهد. 
• قابلیت انتقال و معامله: توکن‌های غیرمثلی می‌توانند خیلی سریع روی کیف پول‌های دیجیتالی در موبایل و کامپیوتر شخصی انتقال پیدا کرده یا در صرافی‌ها معامله شوند. با کمک این نوآوری خیلی راحت می‌توانید یک آیتم بازی، بلیط و دارایی‌های دیگر را با پول واقعی به فروش برسانید یا در بازار آزاد از کاربران دیگر خریداری کنید. 
• غیرقابل ‌تقسیم هستند: برای خرید بیت‌کوین ضرورتی ندارد که حتما یک واحد بیت کوین خریداری کنید. این ارز دیجیتال تا هشت رقم اعشار قابل‌‌تقسیم است و به‌عنوان مثال می‌توان 0.0001 از یک بیت‌کوین را خریداری کرد یا به‌دست آورد. درست مشابه با کاری که برخی از مرورگرهای رایج مثل براوو انجام می‌دهند. در مقابل، NFT‌ها قابل‌‌تقسیم نیستند و به شکل یک واحد کامل انتقال داده می‌شوند. شما نمی‌توانید 0.01  از یک بلیط یا 0.01  از یک آیتم بازی را خریداری کنید. 

NFTها انواع مختلفی دارند، اما عمدتا در حوزه هنر دیجیتال، فایل موسیقی، ویدیو یا هر چیز منحصربه‌فردی که ارزش مادی دارد استفاده می‌شوند. برای این ‌که شناخت بهتری از این توکن‌ها داشته باشید باید خاصیت غیرقابل معاوضه آن‌ها را بررسی کنیم. فرض کنید، یک بیت‌کوین همواره برابر با یک بیت‌کوین است یا یک اسکناس یک دلاری با اسکناس یک دلاری دیگر یکسان است، اما این قاعده در ارتباط با کالاها صدق نمی‌کند. به‌طور مثال، یک تابلوی نقاشی کوبیسم اثر پیکاسو ارزشی دارد که در حراجی مشخص و به بالاترین پیشنهاد فروخته می‌شود؛ در حالی که یک تابلو نقاشی دالی ارزش خود را دارد. هنرمندانی که بخواهند آثار خود را به شکلNFT به‌فروش برسانند باید در یک فروشگاه ثبت نام و توکن‌های دیجیتالی را با بارگذاری و تایید اعتبار اطلاعات خود روی یک زنجیره بلوکی ضرب (Mint) کنند. این کار، هزینه‌ای در حدود ۴۰ تا ۲۰۰ دلار به‌همراه دارد. در ادامه، می‌توانند آثار خود را در فروشگاه‌هایی که برای این منظور در نظر گرفته شده‌اند ثبت کنند. 

چه وجه تمایزی میان توکن قابل معاوضه و غیرقابل معاوضه وجود دارد؟

فناوری زنجیره بلوکی مترادف با آلت‌کوین‌ها است. در حالی که برخی تصور می‌کنند این فناوری تنها برای توسعه دارایی‌های دیجیتالی مناسب است، اما ظرفیت به‌کارگیری این فناوری فراتر از رمزارزها است. در حال حاضر، دولت‌ها، شرکت‌ها و افراد می‌توانند شناسه‌ها، گواهینامه‌ها و داده‌های مختلف و حیاتی را روی زنجیره بلوکی قرار دهند. حتی دانشجویان می‌توانند مدرک تحصیلی خود را به شکل زنجیره بلوکی داشته باشند تا در سطح جهان شناخته شده باشد. اما چه عاملی باعث می‌شود تا افراد بتوانند به این قابلیت ویژه دست پیدا کنند؟ پاسخ در تفاوت توکن‌های قابل معاوضه و غیر قابل معاوضه نهفته است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان توکن‌های غیرقابل معاوضه آینده زنجیره بلوکی هستند.

توکن چیست؟

توکن را مشابه با تصویری واقعی از حقایق زندگی روزمره تصور کنید که برای همه مردم شناخته شده است. به طور مثال، کلید هتل، اثبات یا نمایشی برای پرداخت هزینه اتاق است یا کارت شناسایی شغلی نشان دهنده استخدام فردی در یک شرکت است. گواهینامه رانندگی یک شخص بیان‌گر قبولی او در آزمون رانندگی و صلاحیت او برای رانندگی است. به‌طور مشابه، توکن یک ماهیت وجودی خاص در فضای رمزنگاری است. توکن می‌تواند دارای ارزش، حق رای، سهام یا هر چیز دیگری باشد و محدود به یک نقش خاص نیست؛ بلکه می‌توان نقش‌های مختلفی برای آن تعریف کرد. یک توکن می‌تواند توصیف‌کننده ویژگی یا دارایی خاص یک شرکت باشد و به شرکت اجازه می‌دهد به سرمایه‌گذاران خود در مزایده‌های عمومی توکن بدهد. توکن‌ها محدود به کاربرد خاصی نیستند و در حوزه‌های مختلف کاربرد دارند. از مهم‌ترین کاربردها باید به یک دروازه برای ورود به برنامه‌ها و خدمات زنجیره بلوکی، تایید صلاحیت اشخاص در برخی از حق رای‌ها، تجربه استفاده بهینه از مرورگرها به‌طوری که کاربران از طریق توکن یک مرورگر اینترنت خدمات مختلفی را دریافت کنند (در حال حاضر مرورگر براوو در ازای مشاهده تبلیغات توسط کاربران توکن‌هایی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد)، رد و بدل کردن دارایی‌ها و نمونه‌های مشابه، اشاره کرد. 

توکن‌هایی که منحصربه‌فرد باشند و به جای ارزش بتوانند اطلاعات را نگه‌داری کنند، ارزش بیشتری نسبت به دیگر توکن‌ها دارند. این نوع توکن‌ها که به‌نام توکن غیرقابل معاوضه شناخته می‌شوند در اتریوم با استاندارد ERC تعریف می‌شوند. توکن‌های قابل معاوضه و توکن‌های غیرقابل معاوضه مانند NFT بر ذخیره‌سازی اطلاعات تمرکز دارند. یک دارایی قابل معاوضه، به قابلیت آن برای مبادله با دیگر دارایی‌ها یا کالاها با ارزش یکسان اشاره دارد. NFTها توکن‌هایی غیرقابل معاوضه هستند و نمی‌توان‌ آن‌ها را با توکن‌های دیگر معاوضه کرد و ارزش خود را از کالای اختصاص یافته به آن‌ها دریافت می‌کنند. در نقطه مقابل توکن‌های قابل معاوضه بدون مشکل با یکدیگر معاوضه می‌شوند، زیرا ارزش یکسانی دارند. توکن‌های غیر قابل معاوضه، دارای ارزش پیشنهادی منحصربه‌فرد (Unique Value Proposition) هستند و هر یک شناسه خاص خود را دارند تا قابل تشخیص از دیگر توکن‌ها باشند. به دلیل همین ویژگی منحصربه‌فرد است که NFTها کمیاب هستند و به دلیل تقاضای زیاد ارزش بالایی دارند. 

عملکرد NFT به چه صورتی است؟ 

رمزارزهای غیرقابل معاوضه بخشی از زنجیره بلوکی اتریوم هستند و به‌عنوان توکن‌هایی شناخته می‌شود که حاوی اطلاعات اضافه‌ای هستند. با توجه به این‌که رمزارزها، ارزشی در خود نگه‌داری می‌کنند، می‌توان آن‌ها را خرید و فروش کرد. همانند انواع مختلف آثار هنری، این ارزش توسط بازار و تقاضا تنظیم می‌شود. مشکل رایج دنیای امروز این است که کپی‌های مختلفی از یک اثر هنری کشیده می‌شوند که گاهی اوقات شناسایی نسخه واقعی از جعلی کار دشوار و هزینه‌بری است، در دنیای NFT این مشکل وجود ندارد (حداقل در زمان نگارش این مقاله)، زیرا هر تعداد نسخه دیجیتال از یک اثر هنری NFT در بازار پیدا شوند، هیچ‌کدام اطلاعات

منحصربه‌فرد نسخه اصلی را ندارند. به بیان دقیق‌تر، با دانلود یک عکس نمی‌توانید صاحب آن شوید، زیرا این عکس، اطلاعات ذخیره شده‌ای ندارد که بتواند بخشی از زنجیره بلوکی اتریوم باشد.

چگونه NFT خریداری کنیم؟

NFT را می‌توان از طریق زیرساخت‌های مختلف خریداری کرد که البته به کیف پول آن زیرساخت نیاز دارید تا بتوانید آن‌را از طریق رمزارز شارژ کنید. به‌طور معمول، NFTها در حراجی‌های مختلف به‌فروش می‌رسند. البته برای حضور در این رویدادها باید از قبل ثبت نام و کیف پول خود را شارژ کنید تا بتوانید بالاترین قیمت‌ها را ‌پیشنهاد دهید. از نظر حجم معاملات در حال حاضر 7 پروژه برتر حوزه NFT که مورد توجه کاربران قرار دارند به شرح زیر هستند:

• AXIE INFINITY: فعال در زمینه بازی و نگه‌داری حیوانات خانگی دیجیتالی
• SUPERRARE: بازار معاملات مرتبط با آثار هنری دیجیتال
• SORARE: بازی فوتبال فانتزی مبتنی بر زنجیره بلوکی
• CRYPTOVOXELS: دنیای مجازی
• MAKERSPLACE: بازار معاملات آثار هنری دیجیتال.
• DECENTRALAND: دنیای مجازی
• CRYPTOKITTIES: بازی جمع‌آوری گربه‌های دیجیتالی.

علاوه بر این، از سایت‌های معروف در زمینه فروش NFT باید به Nifty Gateway، Foundation، VIV3، BakerySwap، Axie، Rarible، NFT ShowRoom، OpenSea و SuperRare اشاره کرد. به‌طور معمول، فعالیت در هر پروژه متفاوت از دیگری است، اما در حالت کلی برای کار در پروژه‌های NFT باید کارهای زیر را انجام دهید: 

1. ورود به وب‌سایت پروژه موردنظر

ابتدا باید به وب‌سایت پروژه موردنظر وارد شوید. در حال حاضر بیشتر پروژه‌ها تنها روی نسخه دسکتاپ قابلیت اجرا دارند. به‌طور مثال، اگر بخواهیم در پروژه کریپتوکیتیز فعالیت کنیم، باید به سایت این پروژه‌ به نشانی cryptokitties.co برویم و روی دکمه start کلیک کنیم. برخی از پروژه‌ها نرم‌افزار مخصوص خود را دارند که باید از وب‌سایت پروژه دانلود و نصب شوند و فعالیت از داخل نرم‌افزار انجام شود. 

2. نصب کیف پول 

با توجه به این‌که پروژه‌های NFT غیرمتمرکز هستند، فعالیت در آن‌ها مستلزم داشتن کیف پول است تا پروژه بتواند با آن در ارتباط باشد و تراکنش‌ها را انجام دهد. در این حالت اگر توکنی در این پروژه‌ها خریداری کنید، آن توکن روی کیف پول متصل‌شده ذخیره می‌شود. هر پروژه ممکن است کیف پول خاصی را به کاربران پیشنهاد کند، اما در بیشتر پروژه‌ها کیف پول متامسک (Metamask) بهترین گزینه است. متامسک یک کیف پول متن‌باز و امن برای اتریوم است که به شکل افزونه روی مروگرهای کروم و فایرفاکس نصب می‌شود؛ با استفاده از این افزونه می‌توان به پروژه‌های غیرمتمرکز مبتنی بر اتریوم متصل شد و عملیات‌های مالی را انجام داد.

3. واریز اتر یا توکن دیگر به کیف پول به منظور فعالیت

در برخی از پروژه‌ها مانند کریپتوکیتیز و بازارهای آثار هنری، تنها راه فعالیت خرید توکن است. به‌طور مثال، اگر بخواهید در کریپتوکیتیز فعالیت کنید، باید ابتدا با پرداخت اتر گربه بخرید. در پروژه‌های دیگر مثل بازی‌ها، ابتدا نیاز به خرید چیزی نیست و می‌توان به‌صورت رایگان هم فعالیت کرد.

چه افرادی از NFT استفاده می‌کنند؟

در حال حاضر، NFTها بیشتر توسط هنرمندان، برندهای تجاری و گیمرها استفاده می‌شود. فضای جدیدی که NFT برای هنرمندان به وجود آورد، سبکی جدید از خلق، نمایش و فروش آثار هنری به‌وجود آورده است. علاوه بر کاربردهای بالا، NFTها به منبع درآمدی برای برندهای تجاری تبدیل شده‌اند. اکنون می‌دانیم به کمک NFT می‌توان برای عکس‌ها یا توییت‌ها ارزش مشخصی در نظر گرفت. به‌طور مثال، جک دورسی، مدیرعامل و موسس توییتر نخستن پیام خود در این شبکه اجتماعی را در یک حراجی دیجیتال به مالک پلتفرم فروشنده رمزارز بریج اوراکل (Bridge Oracle) به قیمت 2 میلیون و 900 هزار دلار فروخت. این معامله بر مبنای فناوری NFT انجام شد. 

کلام آخر

یک توکن غیرمثلی، دارایی دیجیتال منحصربه‌فردی است که روی زنجیره بلوکی ذخیره و انتقال داده می‌شود. این توکن‌ها مانند ارزهای دیجیتال هستند، اما برخلاف آن‌ها، هر واحد NFT می‌تواند با واحد دیگر متفاوت باشد و ویژگی‌های خاص خود را داشته باشد. توکن غیرمثلی دو مزیت اصلی مالکیت حقیقی (غیرمتمرکز) و امکان انتقال و معامله آسان روی کیف پول‌های دیجیتال را برای کاربران دارند. NFT‌ها را می‌توان روی هر زنجیره بلوکی که از قرارداد هوشمند پشتیبانی می‌کند، ایجاد کرد، اما در حال حاضر کاربران ترجیح می‌دهند از زنجیره بلوکی اتریوم استفاده کنند و بیشتر پروژه‌ها نیز روی این زنجیره بلوکی قرار گرفته است. بازار NFT هنوز کوچک است و امروزه کاربرد این نوع توکن بیشتر در حوزه‌هایی مانند بازی‌های کامپیوتری، آثار هنری دیجیتال، صدور بلیط و فروش نام‌ دامنه‌ها دیده می‌شود، اما به تدریج با رشد زیرساخت‌ها می‌توان از این فناوری در حوزه‌های مختلفی استفاده کرد. مهم‌ترین نکته‌ای که باید در مورد خرید و فعالیت در پروژه‌های NFT به آن دقت کنید، ضرر و زیان‌های مالی یا کلاه‌برداری است، زیرا این حوزه نوظهور است و هنوز روش‌های کلاه‌برداری در آن به‌درستی شناسایی نشده و سوء تعبیر در ارتباط با برخی قوانین آن وجود دارد.