اقتصاد گیگ چگونه تغییر بزرگی در مدل کار سنتی به‌وجود آورد؟

اقتصادی با قدمت 100 ساله

تاریخچه پیدایش این اقتصاد، به اوایل دهه 1900 میلادی باز ‌می‌گردد. زمانی که گروهی از نوازندگان موسیقی برای کسب درآمد به‌شکل موقت با هم اجراهای زنده برگزار می‌کردند. این مدل کار موقت در گذر زمان و با توجه به تغییرات اجتماعی بلوغ پیدا کرد. به‌طور مثال، در رکود اقتصادی دهه 30 میلادی جهان، برخی از کشاورزان مجبور شدند زمین‌های خود را فروخته و به‌‌عنوان کارگر موقت در بخش‌های دیگر مشغول شوند. در دهه 40 میلادی  اولین موسسات یافتن کار موقت (The first temp agency) کار خود را آغاز کردند و به شرکت‌ها، افرادی مثل منشی، تایپیست یا کارمند آموزش‌‌دیده را که به‌شکل موقت کار می‌کردند معرفی می‌کردند. 

در اوایل دهه 90 میلادی در ایالات متحده نزدیک به 10 درصد کارمندان به‌شکل موقت، قراردادی و شیفتی مشغول کار بودند. در همین زمان  بود که با آغاز به کار موسسه تبلیغاتی کریگزلیست (Craigslist)، به‌‌عنوان یکی از اولین شرکت‌های فعال در زمینه ارائه تبلیغات به‌شکل طبقه‌بندی‌شده، مدل گیگ تعریف جدیدی پیدا کرد. با رشد اینترنت، پیدایش پلتفرم‌های مختلف و ظهور استارت‌آپ‌ها، مفهوم گیگ بیشتر مورد توجه قرار گرفت. ده سال بعد از این تاریخ و همزمان با آغاز به کار Airbnb، برنامه آنلاین گرفتن محل اقامت موقت، و در ادامه شرکت Uber، برنامه آنلاین درخواست ماشین و نمونه‌های مشابه، اقتصاد گیگ و کار کردن در آن، به‌‌عنوان اصطلاح رسمی به دنیای کار وارد شد. 

با افزایش تعداد کسب‌وکارها، اقتصاد گیگ به‌شکل جدی مورد توجه قرار گرفت، به‌طوری‌که امروزه به نوعی از اقتصاد اشاره دارد که در آن همکاری بین کارفرما یا سازمان با کارجویان، به‌شکل موقت و برای بازه‌های زمانی کوتاه‌‌مدت است. در اقتصاد گیگ، مفاهیم سنتی مثل کارمند تمام‌‌وقت کنار گذاشته شده و مدل‌های جدیدی از کسب‌وکار به دنیای تجارت وارد شد. برای آن‌که درک دقیقی از پیچیدگی‌ها و لایه‌های مختلف اقتصاد گیگ داشته باشیم، مهم است که با جنبه‌های مختلف و طبقه‌بندی‌های مختلف پیرامون مشاغل گیگ آشنا شویم. کارمندان گیگ به دو گروه اصلی مستقل و موقت تقسیم می‌شوند.

• کارمندان مستقل (Independent Workers): کارمندانی هستند که به‌شکل مستقل با سازمان‌ها و شرکت‌ها کار می‌کنند و هر فرد رئیس خودش است.
• کارمندان موقت (Contingent Workers): این گروه از کارمندان همانند یک کارمند عادی برای یک شرکت یا سازمان کار می‌کنند، با این تفاوت که امنیت شغلی یا مزایای یک کارمند عادی را ندارند.

بر مبنای این دو گروه اصلی، شاغلان گیگ به چهار دسته اصلی زیر تقسیم می‌شوند: 

•  آزادکاران (Freelancers): افرادی هستند که می‌توانند هم‌زمان به چند مشتری خدمات بدهند.
•  مشاوران (Consultants): افرادی هستند که مشتریان را راهنمایی می‌کنند.
•  پیمانکاران مستقل (Independent contractors): این گروه از افراد شباهت‌های زیادی با یک کارمند سنتی دارند، با این تفاوت که مستقل هستند و تعهد انجام کار تمام‌وقت برای یک شرکت را ندارند، مگر این‌که در قراردادشان به این نکته اشاره شده باشد. 
•  موقتی‌ها (Temps): این گروه از افراد به‌شکل مستقل و قراردادی با شرکت‌ها همکاری موقت دارند.
•  کارمندان فصلی (Seasonal workers): این گروه از افراد به‌شکل پیمانکار مستقل، خدمات موقت به شرکت‌ها ارائه می‌دهند. 

بازارهای گیگ

به حوزه‌ای از اقتصاد گیگ که افراد در آن فعالیت دارند، کار گیگ (Gig Work) گفته می‌شود. کار گیگ، یکی دیگر از اصطلاحات پیچیده پیرامون اقتصاد گیگ است که تعریف ثابت و مشخصی برای آن وجود ندارد. به طور کلی، چهار نوع دسته‌بندی از کسب‌و‌کار در اقتصاد گیگ به شرح زیر وجود دارد:

• فریلنسینگ کلاسیک (Traditional freelancing): مدل اصلی و رایج آزادکاری است که شامل همکاری موقت افراد و کسب‌وکارها در حوزه‌های مختلف است. آزادکاران در حرفه‌های خلاقی مانند طراحی، نویسندگی، عکاسی، توسعه‌ نرم‌افزار، تحلیل سئو و نمونه‌های مشابه کار می‌کنند. 
• بازارگاه‌های آنلاین گیگ (Gig marketplaces): این گروه از کسب‌و‌کارها رابط بین مردم و اقتصاد گیگ هستند و مورد توجه رسانه‌ها هستند. شرکت‌هایی مثل اوبر، ایر‌بی‌ان‌بی، لیفت و غیره در این گروه قرار دارند. برخی از این شرکت‌ها در حوزه خدمات تقاضامحور (On-demand services) فعالیت می‌کنند و برای افراد درآمد مکمل ایجاد می‌کنند.
• خود‌اشتغالی یا مشاغل آزاد (Self-employed): این بخش از اقتصاد گیگ شامل مشاغل سنتی آزاد مثل صنعت‌گران، صاحبان مشاغل کوچک و مشاغل مشابه است.
• سایر بخش‌ها (Other areas): یکی از بخش‌های بزرگ اقتصاد گیگ است که شامل بخش‌های مختلفی مثل بلاگری، فروش آنلاین در پلتفرم‌هایی مثل آمازون (Amazon)، ای‌بی (eBay)، افیلیت مارکتینگ (Affiliate Marketing) یا سیستم همکاری در فروش و جریان‌های درآمدی مشابه است. 

ترک شغل فعلی برای ورود به اقتصاد گیگ

در شرایطی که اقتصاد گیگ امنیت شغلی و مزایای کاری کمتری در مقایسه با شغل‌های رایج دارد، ایده «کار کردن برای خود» و داشتن سطح بالاتری از انعطاف شغلی به‌شدت مورد توجه مردم و به‌ویژه افراد دارای تخصص فنی است. مطالعه‌ای که روی 1000 کارمند تمام‌وقت در شرکت‌ها انجام شده، نشان می‌دهد بیش از 30 درصد از آن‌ها حاضر بودند شغل فعلی خود را برای کار در اقتصاد گیگ ترک کنند به این شرط که بتوانند به ‌همان اندازه درآمد داشته باشند.

با کنکاش بیشتر در این یافته‌ها، درمی‌یابیم با این‌که داشتن استقلال و آزاد بودن در محل کار یکی از مهم‌ترین دلایل است (33 درصد به‌دنبال انعطاف‌پذیری بیشتر در محیط کار هستند)، اما نارضایتی از کار فعلی در بیشتر مشارکت‌کنندگان در نظرسنجی مشاهده شده است. پرداخت حقوق بر مبنای چارچوب‌های مشخص و سخت‌گیرانه، محیط کاری سمی و خستگی ناشی از کار تمام‌وقت از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر، از دلایل مهم کارمندانی است که تمایل دارند در اقتصاد گیگ مشغول به‌کار شوند. بررسی دقیق‌تر داده‌های به‌‌دست‌آمده از این نظرسنجی نتایج جالبی به‌شرح زیر در اختیار ما قرار می‌دهد:

کارمندان بین 45 تا 54 سال به اندازه نیروهای کار 30 تا 40 سال به دنبال یافتن شغلی در اقتصاد گیگ هستند، زیرا از کار هشت‌ساعته روزانه خسته شده‌اند. افراد بین 35 تا 44 سال احتمال بیشتری دارد تا کارشان را برای ورود به ‌اقتصاد گیگ ترک کنند، زیرا علاقه‌ای به محیط فعلی ندارند و از عملکرد مدیر خود ناخرسند هستند. 

اقتصاد گیگ چه مزایایی دارد؟

با گسترش اینترنت و استفاده بیشتر افراد از تلفن همراه هوشمند، اقتصاد گیگ نیز در حال رشد است و باعث پیدایش مشاغل نوظهوری شده که امکان طبقه‌بندی آن‌ها در قالب کار تمام‌وقت به‌سختی امکان‌پذیر است. این اقتصاد مزیت‌های بسیاری برای بازار کار امروزی به‌همراه داشته، اما به‌علت نوپا بودن، معایبی نیز دارد. در ادامه، مزایا و معایب این اقتصاد برای کسب‌و‌کار‌ها و کارمندان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

از مزایای مهم اقتصاد گیگ به موارد زیر باید اشاره کرد:

• کنار رفتن حقوق ثابت: داشتن کارمندان تمام‌‌وقت، به‌معنای پرداخت حقوق ماهانه به‌همراه مزایای سالانه مثل عیدی و غیره است که باعث می‌شود کسب‌و‌کارها با هزینه‌های زیادی روبه‌رو شوند. اقتصاد گیگ کمک می‌کند تا کسب‌و‌کارهایی که توانایی استخدام تمام‌‌وقت کارمندان را ندارند، به‌شکل پاره‌وقت با نیروی متخصص مورد نیاز همکاری کنند.
• کار با زمان کاری منعطف: اقتصاد گیگ به کسب‌و‌کارها کمک می‌کند به کارمندان زیادی دسترسی داشته باشند و مطابق با نیاز خود بتوانند از افراد متخصص در بخش‌های مختلف کسب‌و‌کار استفاده کنند.
• دورکاری: بزرگ‌ترین مزیتی که اقتصاد گیگ دارد، عدم نیاز به حضور فیزیکی در محل کار است. این موضوع به افراد کمک می‌کند تا بتوانند همزمان با چند شرکت همکاری کنند. در دنیای امروز که همه کار‌ها به‌شکل آنلاین انجام می‌شود، دور‌کاری یا کار از خانه رایج است. این موضوع از سال 2020 و اوج گرفتن همه‌گیری کرونا بیشتر در مورد توجه قرار گرفت. 
• آزادکاری شبیه به کارآفرینی است: به‌‌جای این‌که زمان و منابع زیادی را صرف ساخت یک وب‌سایت کنید و امیدوار باشید که شاید کسی به ‌دنبال خدمات شما باشد، قادر به استفاده از پلتفرم‌های اقتصاد گیگ هستید که امکانات خوبی برای معرفی مهارت‌ها در اختیارتان قرار می‌دهند و اجازه می‌دهند با خیال آسوده مشتریان احتمالی را پیدا کنید.
• مهیا بودن شرایط برای رشد فردی:  اقتصاد گیگ فرصت‌هایی در اختیارتان قرار می‌دهد که می‌توانید علاوه بر کسب درآمد روی مجموعه مهارت‌ها یا علایقی که دارید کار کنید.
• تنوع در کار: اقتصاد گیگ این مزیت را دارد که با افراد مختلف ارتباط برقرار کنید و روی پروژه‌هایی کار کنید که ممکن است متفاوت از یک‌دیگر باشند. 

نکاتی که باید در هنگام عزیمت به اقتصاد گیگ به آن دقت کنید

برای خودتان رزومه بسازید: روزمه کمک می‌کند تمام نمونه کارهای برجسته خود را که بیان‌گر مهارت‌ها و توانایی‌هایی‌تان است شرح دهید. در رزومه، مدیران استخدام و کارفرمایان به خواندن و مطالعه مهارت‌ها و سوابق فرد می‌پردازند تا متوجه شوند گزینه مناسبی برای شرکت است یا خیر. 

به انعطاف‌پذیری در انجام کارها دقت کنید: آزادکاری و اقتصاد گیگ به ‌شما اجازه می‌دهد تا ساختاربندی‌های نامحدودی برای پرداخت‌ها داشته باشید. علاوه بر این، می‌توانید به ‌مسافرت و تفریح بروید بدون آن‌که شرکت از شما انتظار داشته باشد در دسترس باشید. 

نیازها و شکاف‌های موجود در مهارت‌ها را شناسایی کنید: برای پروژه‌هایی که قرار است انجام دهید، وقت بگذارید و آن‌ها را ارزیابی کنید. این‌کار کمک می‌کند پروژه‌هایی را که قادر به انجام آن‌ها هستید قبول کنید. 

با یک پلتفرم تثبیت‌شده کار کنید: خوشبختانه، بخش عمده‌ای از کارهای قابل انجام در اقتصاد گیگ از طریق پلتفرم‌های موجود در این حوزه قابل انتخاب هستند و شرکت‌ها به‌خوبی از آن‌ها استقبال می‌کنند. همین مسئله باعث می‌شود تا هم شرکت‌ها و هم فریلنسرها با هزینه کمتر با یک‌دیگر ارتباط داشته باشند. بنابراین، به سراغ پلتفرم‌های شناخته‌شده بروید که قابلیت‌های خوبی در اختیار آزادکاران قرار می‌دهند.

معایب اقتصاد گیگ

از معایب مهم اقتصاد گیگ به موارد زیر باید اشاره کرد:

• کارمندان دیگر بخشی از سازمان نیستند: با همکاری‌های موقت و کوتاه‌مدت دیگر پاداش یا تشویق در کار مفهومی ندارد و کارمندان ممکن است کارها را با دقت بالا و به صورت عالی به کارفرما تحویل ندهند، زیرا حس وفاداری به شرکت ندارند. این موضوع می‌تواند باعث از بین رفتن مفاهیمی مانند روابط طولانی‌مدت کارمندان، کارفرمایان، مشتریان و فروشندگان شود.
• تعهد کاری از نوع کم: یکی دیگر از معایب این اقتصاد کاهش تعهد‌کاری از سمت آزادکار است که باعث می‌شود کسب‌و‌کارها نتوانند روی نیروی تحت همکاری خود حساب کنند، زیرا در شرایط مختلف، همکاری‌ها ممکن است نیمه‌تمام باقی بماند.
• استرس زیاد: بدون کار و درآمد ثابت، اقتصاد گیگ برای کارمندان استرس‌زا است، زیرا در بازه‌های زمانی مختلف ممکن است کاری برای انجام وجود نداشته باشد و زندگی آزادکاران با مشکل روبه‌رو شود. همچنین، انعطاف‌پذیری در اقتصاد گیگ به این معنا است که افراد باید در هر زمان آمادگی انجام هر نوع کاری را داشته باشند. به این دلیل که رقابت در عرصه کار گیگ زیاد است. در نتیجه، کارمندان در اقتصاد گیگ، ممکن است استرس زیادی را تجربه کنند.
• از بین رفتن الگوی سنتی کار: وجود مفاهیمی مثل همکاری موقت یا ارزان بودن نیروی کاری باعث می‌شود تا افرادی که علاقه به کار تمام‌وقت دارند، برای یافتن شغل مورد نظر خود با مشکل روبه‌رو شوند. 
• نبود امنیت: در اقتصاد گیگ، امنیت شغلی وجود ندارد و کارمندان این حوزه مزایای سالانه یک کارمند عادی را ندارند. همچنین، کارمندان این حوزه با مشکل نبود بیمه بیکاری روبه‌رو هستند. 

بهترین عملکردها برای شاغلان در گیگ

وقتی صحبت از ورود به اقتصاد گیگ به میان می‌آید، معمولا این کارمندان هستند که باید فهرست طولانی از مزایا و معایب را مدنظر قرار دهند. فردی که به‌شکل مستقل کار می‌کند باید کلی آزمون و خطا انجام دهد تا در نهایت یاد بگیرد که چگونه می‌توان موفق بود. پژوهشی در سال 2018 از 65 فرد شاغل در اقتصاد گیگ انجام شد که نتایج آن قابل تامل بود. بدون در نظر گرفتن نوع کار، همه آن‌ها شکلی از اضطراب‌ها و نگرانی‌های شخصی، اجتماعی و اقتصادی را احساس می‌کردند، دلیل آن هم نداشتن حمایت و پشتیبانی از سوی کارفرما بود. با این‌حال، همگی اظهار داشتند که این استقلال، انتخاب خودشان بوده و حاضر نیستند مزایایی را که با این انتخاب به‌دست آورده‌اند رها کنند. در طول این تحقیق مشخص شد آزادکاران مجرب مستقل، این استرس‌ها را با استراتژی‌های رایج مدیریت کرده‌اند تا بتوانند انرژی و روحیه خود را حفظ کنند. قطع ارتباط با محیط شرکتی، یکی از عوامل جذاب کار گیگ است، اما در عین حال می‌تواند برای خیلی‌ها کاهش بهره‌وری را به‌همراه داشته باشد. خیلی‌ها در این مسیر شکست می‌خورند، زیرا قادر به استفاده درست و بهینه از زمان نیستند. به بیان دقیق‌تر، در زمینه مدیریت زمان مهارت کافی ندارند. پژوهشی که در همین مورد انجام شده نشان می‌دهد افراد موفق مکانی را برای کارشان پیدا می‌کنند تا عوامل خارجی را که باعث حواس‌پرتی می‌شود از خود دور کنند و تمرکزشان را معطوف به کاری کنند که انجام می‌دهند. 

آغاز کار به‌‌عنوان یک آزادکار 

شروع به کار به‌عنوان یک آزادکار می‌تواند به‌‌سادگی بازدید از یک سایت فریلنسینگ برای یافتن کار یا شبکه‌سازی به‌منظور یافتن مشتری احتمالی باشد. فارغ از حوزه‌‌ای که قصد ورود به آن‌را دارید و خدماتی که قرار است ارائه کنید، باید به چند اصل مهم زیر دقت کنید: 

•  مشخص کنید چه خدماتی ارائه می‌دهید.
•  بازار هدف‌تان را مشخص کنید.
•  نرخ‌های مورد نظر خود را تعیین کنید.
•  یک رزومه آنلاین بسازید.
•  برای خدماتی که قصد ارائه آن‌ها را دارید، بازاریابی کنید