تصاویر ماهواره‌ای، گله‌داران صحرای بزرگ آفریقا را در یافتن آب یاری می‌دهند

عبدالحاج الوالی، در شمال مالی گله‌داری می‌کند. او در عمر بیش از 50 سالش  برای یافتن آب و سیراب کردن گاوهای گله‌‌اش روش یکسانی به کار می‌بُرد. او با پرداخت مبلغی پول به یک موتورسوار یا شترسوار از او درخواست می‌کرد تا در بیابان‌های اطراف شهر گائو پرسه بزند و سطح آب نهرها و چاه‌های پراکنده آن ناحیه را بررسی کند. این کار، علاوه بر پرهزینه و زمان‌بر بودن مخاطره‌آمیز  هم بود. مثلا گاهی او گله گاوهای خود را روزها راه می‌برد و در نهایت متوجه می‌شد که به محل مناسبی نیامده یا وقتی به آب می‌رسید می‌دید گله دیگری قبل از آن‌ها به آنجا رسیده است.
الوالی می‌گوید: «با تغییرات آب‌وهوایی در سال‌های اخیر، جست‌وجوی آب بسیار دشوار شده است.» او در منطقه‌ای موسوم به ساحل زندگی می‌کند؛ نواری وسیع پر از بوته‌‌های خشک در جنوب صحرای بزرگ آفریقا که دمای هوا در آنجا بیش از متوسط جهانی رو به افزایش است، کم‌آبی بیشتر اتفاق می‌افتد و پوشش گیاهی کمیاب‌تر است. باران‌های نامنظم وضعیت چاه‌های قدیمی آب را ناپایدار کرده است. احشام اغلب طی جست‌وجوی آب جان خود را از دست می‌دهند و رقابت بر سر آب می‌تواند به‌راحتی به خشونت کشیده شود.  
به‌همین دلیل، الوالی در حال آزمودن راهکار جدیدی است. او  سرپرست اتحادیه‌‌‌ محلی گله‌داران حیوانات اهلی است و در تصاویر ماهواره‌ای به دنبال سرنخ می‌گردد. الوالی می‌گوید: «با یک تلفن‌ و پرداخت 25 فرانک (حدود 4 سنت) می‌توان از محل آب مطلع و با اطمینان بسیار بیشتری راهی شد.»   
 در سراسر این قاره، افزایش دما و باران‌های پیش‌بینی نشده، میلیون‌ها کشاورز و گله‌دار کوچک را به‌جد تهدید می‌کند. در چنین شرایطی، با استفاده از داده‌های بی‌درنگ و فرامحلی، می‌توان نشانه‌های اولیه کم‌آبی و کم‌محصولی را شناسایی کرد. 
با کم‌هزینه‌تر شدن تصویربرداری ماهواره‌ای و افزایش وضوح این نوع تصاویر و همچنین ساده‌تر شدن مدیریت و تفسیر این داده‌های انبوه توسط کامپیوترها، شمار فزاینده‌ای از شرکت‌های خصوصی و سازمان‌های غیرخصوصی راه‌هایی یافته‌اند تا این خدمات را به‌طورمستقیم در دسترس مردمی بگذارند که هر روز با آثار تغییرات آب‌وهوایی دست‌وپنجه نرم‌ می‌کنند. 

مطلب پیشنهادی

راهکاری برای حل مشکل کم آبی

آب در بیابان: دانشمندان موفق شدند از هوای بیابان آب شرب تولید کنند

الوالی سرویسی آزمایشی به کار می‌برد که شرکت مخابراتی اورنج آن را ارائه می‌کند. این سرویس، تصاویری را که ماهواره‌های سنتینل آژانس فضایی اروپا روزانه‌ برایش می‌فرستند، تحلیل می‌کند تا به گله‌داران بیابانگرد شمال مالی درباره جاهایی که در آن‌ها آب و علف پیدا می‌شود، اطلاعات به‌روزشده‌ای برساند. وقتی الوالی به مرکز تلفن در باماکو، پایتخت مالی، زنگ می‌زند یا برای‌شان پیغام متنی می‌فرستد، یک تکنسین تصویری ماهواره‌ای را که پوشش‌های گیاهی و انشعاب‌های تازه رودخانه نیجر در آن مشخص است، بررسی می‌کند و به این ترتیب مشخص می‌شود که کجا آب وجود دارد. 
این سرویس در نوامبر 2017 راه‌اندازی شده و تاکنون به 1300 تماس تلفنی و 88000 پیغام متنی بیش از 50 هزار کاربر پاسخ داده است.  

شکل1. عبدالحاج الوالی اکنون از سرویسی آزمایشی استفاده می‌کند که بر اساس داده‌های ماهواره‌ای به کشاورزان و گله‌داران مالی درباره الگوهای آب‌وهوایی، در دسترس بودن علف و آب و حتی حرکات گله اطلاعات می‌دهد.

از سال 1972 که اولین ماهواره دیده‌بانی زمین در مدار مستقر شد، تصاویر ارسالی از فضا آثار اقدامات بشر بر این سیاره را آشکار کرد. می‌توان آب رفتن یخچال‌های طبیعی و نابود شدن جنگل‌های بارانی را که ناشی از رشد شهرها و ابرمزرعه‌هاست به چشم دید و درباره وضعیت آب، خاک و دیگر منابع طبیعی به درک بهتری رسید و فجایعی مانند جنگل‌سوزی و کم‌آبی را زیر نظر گرفت. 
امروزه، تصویربرداری ماهواره‌ای نه‌تنها رد وقایع بزرگ و طولانی‌مدت را می‌گیرد، بلکه به  کشاورزان نیز درباره بخش‌های خاص مزارع‌شان اطلاعات به‌روزشده‌ای می‌دهد. در گذشته، پیکسل‌های تصاویر ماهواره‌ای در مقیاس کیلومتر مربع اندازه‌گیری می‌شدند، اما اکنون ماهواره‌های تجاری به وضوحی در حد 30 سانتی‌متر مربع دست یافته‌اند و این در حالی است ‌که تصاویری که آژانس‌های دولتی از جمله ناسا در دسترس عموم می‌گذارند، وضوح‌شان معمولا در حد 10 تا 100 متر مربع است. نکته مهم دیگر آن‌که تعداد ماهواره‌های دیده‌بانی زمین در مدار به‌طور فزاینده‌ای رو به افزایش است و به قولی هم‌اکنون بیش از 700 ماهواره از این نوع در مدار مستقرند. در چنین شرایطی، یافتن تصاویر ماهواره‌ای از منطقه‌ای خاص که در یک یا دو روز گذشته گرفته شده باشد، کار آسانی است. 
حدود 1600 کیلومتری جنوب گائو در ناحیه مرکزی غنا، کاکائو که تجاری‌ترین محصول زراعی این کشور است؛ با خطر افزایش دما، خشکسالی و آفت‌های گرمادوست روبه‌رو است. کشاورزان پیش‌بینی می‌کنند، وسعت این ناحیه مناسب برای کشت کاکائو، تا سال 2030 کاهش خواهدیافت. برای این‌که کشاورزان بتوانند در چنان شرایطی بر تولیدات‌شان بیفزایند، ناظران زمین‌های کشاورزی از اپلیکیشن تبلتی جدیدی استفاده می‌کنند که در جولای 2019 توسط کنسرسیوم SAT4Farming رونمایی شد. این اپلیکیشن با استفاده از نرم‌افزار یادگیری ماشین، تصاویر ماهواره‌ای مزارع کاکائو را که با نور مرئی و طیف فروسرخ نزدیک گرفته شده، تحلیل کرده و طول موج‌هایی را که گیاهان طی فرآیند فتوسنتز منعکس می‌کنند، ثبت می‌کند. این تصاویر در کنار دانش کشاورزی و بررسی‌های خود کشاورزان، به نرم‌افزار اجازه می‌دهد تا سلامت درختان را با توجه به شاخص‌هایی مانند تراکم پوشش گیاهی و نزدیک بودن درخت‌ها به‌طور مرتب بررسی کند و درباره نحوه بهبود شرایط پیشنهادهایی ‌دهد. 

مطلب پیشنهادی

قیام انرژی‌های تجدیدپذیر

آیا انرژی‌های تجدیدپذیر کره زمین را نجات خواهد داد؟

البته تصاویر ماهواره‌ای بی‌نقص نیستند. ابرها و گرد وغبار، به‌ویژه بر فراز بیابان و نواحی گرمسیری اغلب جلوی دید را می‌گیرد. ضمنا تصاویر ماهواره‌ای نیاز به بررسی‌های زمینی را برطرف نمی‌کنند ـ برای مثال تصاویر ماهواره‌ای منابع آب را روی نقشه نشان می‌دهد، اما مشخص نمی‌کند که آیا این منابع، ملک خصوصی است یا همه می‌توانند از آن استفاده کنند یا این که فلان پوشش گیاهی برای تغذیه گله‌ها مناسب است یا خیر. 
یکی از پرورش‌دهندگان کاکائو در غنا، عملی بودن چنین خدماتی را کمی عجیب می‌داند و می‌گوید: « اگر این خدمات بتواند طی دوره‌های بی‌آبی بازده کارش را افزایش دهد، خیلی راهگشا خواهد بود.»