هوش مصنوعی

• واحد پردازش عصبی (NPU) چیست و چرا همه درباره آن صحبت می‌کنند؟ 
• ضریب همبستگی پیرسون معیاری برای سنجش ارتباط بین دو متغیر کمی

فناوری شبکه

• آینده مراکز داده را فناوری‌های نوین و پیشرفته رقم می‌زنند
• شبکه سازی مبتنی بر هدف چیست؟

امنیت

• چگونه کارشناسان امنیتی به مقابله با تهدیدات کوانتومی می‌پردازند؟ 
• چگونه از راهکارها و مکانیزم‌های جدید برای حفظ امنیت داده‌های حساس استفاده کنیم؟

عصر شبکه

• ۲۵ روند نوظهور فناوری در سال ۱۴۰۴ 
• هوش مصنوعی چه قابلیت‌های طراز اولی در اختیار کتابخانه‌های عمومی ایران قرار می‌دهد؟

کارگاه

• الگوریتم تقریبی چیست و برای حل چه مشکلاتی استفاده می‌شود؟ 
• گیت و گیت‌هاب چیستند و چه تفاوتی با هم دارند؟

پرونده ویژه

• معماری سازمانی، پلی میان رویا و واقعیت 
• کارشناس معماری سازمانی کیست و چه نقشی در سازمان دارد؟ 
• چارچوب توگف چیست و چه راهبردی در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد؟ 
• چارچــوب معماری سازمانی زکمن چیست؟ 
• چارچوب معماری سازمانی فدرال (FEAF) چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ 
• چارچوب‌های Gartner و DoDAF چیستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ 
• معماری سازمانی C4ISR چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

معماری سازمانی، پلی میان رویا و واقعیت
 

در گذشته‌های دور، شرکت‌ها و سازمان‌ها برای مدیریت کارمندان، منابع و فعالیت‌های تجاری خود مجبور به برنامه‌ریزی‌های شخصی بودند که غالبا با مشکلات مختلفی روبه‌رو بود. از طرفی، برخی شرکت‌ها به‌دلیل عدم وجود یک معماری ساخت‌یافته و جامع بر مبنای تصمیمات مدیران عامل رفتار می‌کردند که توصیه‌هایی را از مشاوران خود دریافت می‌کردند که برخی مواقع مشکلات عدیده‌ای را به‌وجود می‌آورد. همین مسئله باعث شد تا پژوهشگران و متخصصان فعال در حوزه اقتصاد، مدیریت و فناوری تصمیم بگیرند نقشه راهی را ترسیم کنند که به شرکت‌ها کمک کند فرآیندهای سازمانی را به‌شکل دقیق‌تر و بهینه‌تر انجام دهند. این بود که پایه‌های اولیه معماری سازمانی شکل گرفت.

اگرچه مفهوم معماری سازمانی مدرن در دهه‌های اخیر شکل گرفته است، اما ریشه‌های آن را می‌توان در تلاش‌های اولیه برای طراحی سیستم‌های پیچیده‌ای یافت که پایه و اساس سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی را در قرن‌های گذشته پدید آورند. از طرفی با صنعتی شدن و پیچیدگی روزافزون سازمان‌ها، نیاز به یک روش سیستماتیک برای طراحی و مدیریت آن‌ها بیش از پیش احساس می‌شد. در دهه‌های اخیر، با ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات، معماری سازمانی به یک حوزه تخصصی و حیاتی در مدیریت سازمان‌ها تبدیل شده است. به‌طوری که مفاهیم و روش‌های مختلفی در این زمینه توسعه یافته‌اند که به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا ساختار، فرآیندها، فناوری و اطلاعات خود را به‌صورت یکپارچه و هماهنگ طراحی و مدیریت کنند. 

امروزه، چارچوب‌های معماری سازمانی مانند توگف و زکمن به‌عنوان ابزارهای مهمی برای اجرای این رویکرد در سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. چارچوب‌هایی که با توجه به اهمیت روزافزون تحول دیجیتال و نیاز به انعطاف‌پذیری و چابکی در سازمان‌ها، به‌عنوان یک ابزار کلیدی برای موفقیت در دنیای پرشتاب تجارت در اختیار مدیران عامل قرار دارد. به‌طور کلی، معماری سازمانی به ترکیب و همسان‌سازی جنبه‌های مختلف فناوری اطلاعات، کسب‌وکار و استراتژی‌های سازمانی می‌پردازد تا هدف‌های کلی و خاص سازمان را محقق سازد. معماری سازمانی شامل لایه‌های مختلفی است که هر یک نقش حیاتی در عملکرد و هماهنگی بین واحدهای مختلف یک سازمان دارند. یکی از این لایه‌ها، لایه کسب‌وکار است که فرآیندها، اهداف، استراتژی‌ها و مدل‌های کسب‌وکار سازمان را تعریف می‌کند. در این لایه، نیازمندی‌های سازمانی تعیین شده و به ساختارهای اطلاعاتی و فناوری منتقل می‌شوند. 

لایه دیگر، لایه اطلاعات است که به مدیریت داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز برای پشتیبانی از فرآیندهای کسب‌وکار می‌پردازد. این لایه شامل مدل‌های داده‌ای، استانداردها و سیاست‌های مدیریت داده است. لایه سوم، لایه سیستم‌های کاربردی است که اشاره به نرم‌افزارها و سیستم‌های اطلاعاتی مختلفی دارد که برای اجرای فرآیندهای کسب‌وکار مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این لایه، یکپارچگی و هماهنگی بین سیستم‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد تا عملکرد کلی سازمان بهبود یابد. لایه چهارم، لایه زیرساخت فناوری اطلاعات است که شامل سخت‌افزار، شبکه‌ها، پلتفرم‌ها و سایر مولفه‌های فنی است که سیستم‌های کاربردی بر روی آن‌ها اجرا می‌شوند. 

یکی از نکات فنی مهم در معماری سازمانی، توجه به مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری سیستم‌ها است. استفاده از فناوری‌های مدرن مانند رایانش ابری و اینترنت اشیاء، امکان مقیاس‌پذیری را فراهم می‌کنند. سازمان‌ها را قادر می‌سازد با تغییرات محیطی سریع‌تر و کارآمدتر سازگار شود.  همچنین، امنیت اطلاعات یکی دیگر از نکات فنی حیاتی است که در معماری سازمانی باید مدنظر قرار گیرد، زیرا پیاده‌سازی روش‌های امنیتی مانند رمزنگاری داده‌ها، احراز هویت و کنترل دسترسی به منابع اطلاعاتی مانع از وقوع تهدیدات امنیتی می‌شود. به‌طور کلی، معماری سازمانی برای توسعه یک معماری هدف و ایجاد نقشه‌ راهی مورد استفاده قرار می‌گیرد که قرار است تغییرات سازمانی را در طول یک دوره سه تا ده ساله منعکس کند. در این زمینه، از معماری سازمانی برای پشتیبانی از تغییرات در سطح سازمان، پروژه‌ها و برنامه‌های متعدد و دستیابی به خط‌مشی‌هایی برای اجرای استراتژی از طریق پروژه‌ها و برنامه‌ها استفاده می‌شود. 

همان‌گونه که ممکن است حدس زده باشید، سازمان‌ها در دنیای پیچیده و پویای امروز با چالش‌های متعددی همچون رشد سریع فناوری، تغییر نیازهای مشتریان و رقابت شدید روبه‌رو هستند. برای مقابله با این چالش‌ها و دستیابی به اهداف استراتژیک خود، سازمان‌ها نیازمند یک رویکرد یکپارچه و منسجم برای طراحی، توسعه و مدیریت منابع خود هستند. معماری سازمانی به‌عنوان یک چارچوب جامع، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ساختار، فرآیندها، فناوری و اطلاعات خود را به‌صورت هماهنگ و یکپارچه طراحی و مدیریت کنند. با استفاده از معماری سازمانی، سازمان‌ها می‌توانند پیچیدگی‌ها را کاهش دهند، تصمیم‌گیری‌های استراتژیک بهتری اتخاذ کنند، انعطاف‌پذیری خود را افزایش دهند و در نهایت به موفقیت پایدار دست یابند. در واقع، معماری سازمانی نقشه راهی برای سازمان است که به آن کمک می‌کند تا مسیر خود را به‌سمت آینده‌ای بهتر مشخص کند. با این مقدمه، به سراغ پرونده ویژه این شماره می‌رویم که اختصاص به معماری سازمانی و انواع رایج مدل‌ها و چارچوب‌هایی دارد که مورد استفاده شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ قرار دارد. همچنین، نیم‌گاهی به موقعیت شغلی کارشناس معماری سازمانی خواهیم داشت که چند وقتی است مورد توجه سازمان‌ها قرار دارد.