تار و پود ۱۸۰
چرا شایعات‌ بزرگ را دوست داریم؟
نیمه‌شب با صدای زنگ موبایل از خواب پریدم. هنوز صدای شلاقی باران روی شیشه‌ها می‌آمد و باد زوزه‌کشان دور هر چیز پیچ‌وتاب می‌خورد. مادرم پشت خط بود. می‌خواست بداند خبری که در واتس‌آپ منتشر شده، دروغ است یا راست. می‌گفت تمام همسایه‌ها این خبر را خوانده‌اند و می‌خواهند از شهر بروند.

1606683296_1_0.gif

 در خبر آمده بود که سد دز ترک برداشته، حجم آب پشت سد چندین برابر افزایش یافته است و شهر باید هرچه زودتر تخلیه شود وگرنه تا صبح سد شکسته می‌شود و تمام شهرهای دزفول، اندیمیشک و شوش زیر آب می‌روند. بیدار شدم و کامپیوتر را روشن کردم. به سراغ سایت‌های اطلاع‌رسانی محلی شهری رفتم و از طرف دیگر در تلگرام، کانال‌های خبری دزفول را باز کردم. در چندین سایت و کانال تلگرام هم این اطلاعیه کپی شده بود، اما هیچ مرجع رسمی‌ای آن را تأیید نمی‌کرد و فقط هواشناسی و رادیو اعلام کردند که مردم از حاشیه رودخانه دز دوری کنند، به پارک‌های ساحلی نروند و بهتر است از خانه خارج نشوند. برای مادرم پیامک زدم که شایعه است و با خیال راحت بخوابد. 
صبح که بیدار شدم،  دوباره به سراغ سرخط خبرها رفتم و شوکه شدم. ده‌ها تصویر از خرابی‌های سیل منتشر شده بود که مربوط به همان پارک‌های ساحلی می‌شد. آلاچیق‌ها، لوازم ورزشی و تفریحی، تماماً تخریب شده و همراه با رودخانه دزِ طغیان‌کرده به سوی سفری بی‌مقصد در حرکت بودند. بسته‌های نوشابه و ماءالشعیر روی آب غوطه‌ور بودند. خوراکی‌های مختلف در آب گل‌آلود رودخانه دز غرق شده و چند ثانیه بعد از جای دیگر سربرآورده بودند و امداد می‌طلبیدند. پل شناور دزفول را آب برده بود. 
از خانه بیرون آمدم و به طرف پل‌های دوم و سوم دزفول و پل قدیمی چندهزارساله رفتم. جمعیت انبوهی روی پل‌ها در حال عکس‌برداری و گرفتن کلیپ‌های چند ثانیه‌ای از غرش رودخانه و خرابی‌های چند صد میلیارد تومانی بودند و از همان‌جا در اینترنت منتشر می‌کردند. جای خالی چندین رستوران بسیار زیبای ساحلی را دیدم که مخروبه شده بودند‌ و به ده یا بیست سال قبلشان برگشته بودند. غمگین و افسرده به خانه برگشتم و مستقیماً به سراغ اینترنت رفتم. چندین روستا در آب غرق شده بودند، چندین هزار دام تلف شدند، چندین اسکله و رستوران دریایی گم شدند، دو هزار روستایی در سیل و طوفان گرفتار شدند و خبرهایی از این دست.
واتس‌آپ و تلگرام در چند روز بعد از سیل تاریخی خوزستان و شهر دزفول، درگیر دلایل این قضیه بودند و اینکه بالاخره سد ترک برداشت یا آب سرریز کرد یا مسئولان خودشان از هول حلیم توی دیگ افتادند و دریچه‌ها را باز کردند. اما هیچ‌یک از این دلایل نمی‌تواند ویرانی و خسارتی را که یک شهر محروم دچارش شده است، جبران کند و شهری را که پارک‌های ساحلی طولانی چند ده کیلومتری‌اش معروف بود، اکنون به جایی برساند که نیمکت و چمنی برای چند دقیقه کنار رودخانه دز نشستن نداشته باشد.
اما تا چندین روز بعد ذهنم درگیر اطلاعیه شکسته شدن سد دز بود. واقعیت داشت؟ دورغ و شایعه بود؟ چرا مردم برای خالی کردن دزفول به دلیل خطر سیل آماده بودند و آن اطلاعیه را باور کردند، اما به ده‌ها اطلاعیه دیگر هواشناسی درباره سیل در حاشیه رودخانه و آب‌گرفتگی پارک‌ها، خانه‌ها و روستاهای اطراف بی‌توجه بودند و حتی حاضر نشدند باقی‌مانده‌های خوراکی‌هایشان را جمع کنند؟ چرا ما دروغ بزرگی را در واتس‌آپ و تلگرام باور می‌کنیم، اما هشدار‌های رسمی منابع مسئول را جدی نمی‌گیریم؟ اگر بگویند احتمال دارد سیل و طوفان شدید کل شهر را نابود کند، باور می‌کنیم، ولی اگر بگویند از خانه‌تان بیرون نروید، چون معابر آب‌گرفتگی دارند و احتمال سقوط درخت در خیابان‌ها هست، از خانه بیرون می‌زنیم. شاید چون در طول یک سال بارها این هشدار صادر می‌شود که احتمال آب‌گرفتگی معابر هست، رودخانه طغیان می‌کند و بعد خبری نمی‌شود؛ این بار هم دچار خطای تکرار شدیم و تصور کردیم همانند دفعه‌های قبل هیچ اتفاقی نمی‌افتد یا حداکثر آب رودخانه کمی بالاتر از معمول می‌آید. 
از سوی دیگر، وقتی می‌دانیم واتس‌آپ، تلگرام، اینستاگرام و صدها سایت خبری بهترین رسانه برای انتشار فوری اخبار هستند، چرا از این فرصت استفاده نمی‌کنیم و از چند روز قبل به طور رسمی هشدارهای جدی نمی‌دهیم؟ چرا فقط به «توصیه می‌شود»، «احتمال دارد»، «بهتر است» و «مواظب باشید» کفایت می‌کنیم و حتی در برابر خبرهای کذب و شایعه موضع رسمی و صریحی نمی‌گیریم؟
سیل دزفول حداقل برای من این پیام را داشت که درک درستی از نحوه تصمیم‌گیری و انتخاب مردم وجود ندارد و از سوی دیگر ضریب نفوذ، نقش و تأثیرگذاری مثبت یا منفی رسانه‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی را نمی‌شناسیم یا جدی نمی‌گیریم. همین واتس‌آپ و تلگرامی که ابزارهای تفریحی مردم در آن چند روز سیل و خانه‌نشینی بودند، می‌توانستند از خسارت‌های صدها میلیارد تومانی جلوگیری کنند. ما هنوز نمی‌توانیم در بزنگاه‌ها  درست تصمیم بگیریم و شفاف فکر کنیم. دچار خطاها و اشتباهاتی می‌شویم که خودمان هم از آن‌ها خبر نداریم یا در برابرشان تسلیم نمی‌شویم و قبول نداریم که این‌گونه اندیشیدن اشتباه است و نتیجه‌اش می‌شود از دست رفتن کل گله چند صد رأسی گوسفند یا گم شدن یک رستوران چند صد میلیون تومانی 

ماهنامه شبکه را از کجا تهیه کنیم؟
ماهنامه شبکه را می‌توانید از کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور و نیز از دکه‌های روزنامه‌فروشی تهیه نمائید.

ثبت اشتراک نسخه کاغذی ماهنامه شبکه     
ثبت اشتراک نسخه آنلاین

 

کتاب الکترونیک +Network راهنمای شبکه‌ها

  • برای دانلود تنها کتاب کامل ترجمه فارسی +Network  اینجا  کلیک کنید.

کتاب الکترونیک دوره مقدماتی آموزش پایتون

  • اگر قصد یادگیری برنامه‌نویسی را دارید ولی هیچ پیش‌زمینه‌ای ندارید اینجا کلیک کنید.

ایسوس

نظر شما چیست؟