جهان چقدر خرج انرژی‌های تجدیدپذیر می‌کند؟

این مطلب یکی از مجموعه مقالات پرونده ویژه «انرژی‌های تجدید پذیر» شماره 195 ماهنامه شبکه است. علاقه‌مندان می‌توانند کل این پرونده ویژه را از اینجا دانلود کنند.

طبق آمار ارائه شده، سرمایه‎گذاری در کشورهای در حال توسعه در سال گذشته به رقم 116.6 میلیارد دلار رسید که کاهشی 30 درصدی را نشان می‎دهد. این در حالی است که در کشورهای ثروتمند این کاهش 14 درصد و به‌ میزان 125 میلیارد دلار بوده است. این آمار کشورهای در حال توسعه را به دو قسمت سه اقتصاد بزرگ چین، هند و برزيل در یک سمت و باقی را در یک سمت دیگر تقسیم‌‎بندی می‎کند. این موضوع نشان می‎دهد كه این سه اقتصاد بزرگ در یک دهه گذشته در زمینه سرمایه‌گذاری از چه اهمیت بالایی برخوردار بوده‎اند. همچنین، مشخص است که هر دو گروه با کاهش شدید تعهدات دلاری در سال 2016 مواجه بوده‎اند. چین، هند و برزيل به‌عنوان اولین گروه با 28% کاهش، سرمایه‌گذاری 94.7 میلیارد دلاری را تجربه کرده‎اند، در حالی که سایر اقتصادهای در حال توسعه با کاهش 37% به میزان 21.9 میلیارد دلار سرمایه جذب کردند.

شاید بتوان پاییز گذشته را غافلگيركننده‎ترین دوره از سرمایه‌گذاری جهانی در انرژی‎های تجدیدپذیر در سال 2016 دانست. (شکل 1) سایر اقتصادهای در حال توسعه طی سال‎ها یک صعود نسبتاً ملایم را تجربه کرده‎اند که با رسیدن به رقم 34.9 میلیارد دلار در سال 2015 با مشارکت کشورهایی مثل افریقای جنوبی، ترکیه، شیلی، مکزیک، اوروگوئه، فیلیپین، مراکش و پاکستان به مشارکت‌کنندگان میلیارد دلاری تبدیل شدند. این امر با افزایش تقاضا برای برق و منابع طبیعی بی‌نظیر آن‌ها برای راه‌اندازی انرژی بادی و خورشیدی محقق شده است.

شکل 1- جدیدترین میزان سرمایه‎گذاری در صنعت انرژی‎های تجدید‎پذیر را بر اساس دارایی خالص مشاهده می‎کنید. ارزش کل شامل برآوردهای معاملات نامشخص نیز می‎شود. حجم در حال توسعه بر اساس کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی به‌استثنای مکزیک، شیلی و ترکیه را در خلال سال‎های 2004 تا 2016 نشان می‎دهد.

شکل 2 سرمایه‌گذاری کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را بر اساس بخش مربوطه تقسیم‌بندی کرده است. در سال 2015، اقتصادهای در حال توسعه شامل این سه کشور بزرگ بیش از نیمی‎ از سرمایه‌گذاری جهانی در هر دو بخش انرژی بادی و خورشیدی را به خود اختصاص دادند، اما در 2016 آن‌ها مقام خود در بخش انرژی باد را از دست دادند و تنها کمی‎ از سهم انرژی خورشیدی را حفظ کردند. کشورهای توسعه یافته نیز به‌لطف رونق پروژه‎های فرامرزی خود با 11% افزایش به رقم سرمایه‌گذاری 59.4 میلیارد دلار در مقابل 50.7 میلیارد دلار کشورهای در حال توسعه دست پيدا کردند. در بخش انرژی خورشیدی نیز کشورهای توسعه یافته با 31% کاهش، به میزان 57.4 میلیارد و کشورهای در حال توسعه با 34% کاهش، به میزان 58.6 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کردند. سایر بخش‎های تولید انرژی نیز طی سال‎های اخیر (شامل آبی و زمین گرمایی برای کشورهای در حال توسعه و زیست توده و تبدیل زباله به انرژی برای کشورهای توسعه یافته) آمار مشابهی را نشان می‎دهد. طی سال‎های اخیر، سوخت‎های زیستی نیز با تغییرات زیادی همراه بوده است. در سال 2016، کشورهای توسعه یافته با 5.2 میلیارد دلار در مقايسه با 1.6 میلیارد دلار اقتصادهای نوظهور، برتری خود در زمینه انرژی زیست توده و تبدیل زباله به انرژی را حفظ کردند و با سرمایه‌گذاری 1.8 میلیارد دلاری در مقايسه با 453 میلیون دلار در بخش سوخت‎های زیستی صدرنشین هستند. در بخش انرژی زمین گرمایی نیز طبق معمول کشورهای در حال توسعه با 2 میلیارد دلار نسبت به 775 میلیون دلار پیش هستند.

در سال 2016، کشورهای توسعه یافته با 5.2 میلیارد دلار در مقايسه با 1.6 میلیارد دلار اقتصادهای نوظهور، برتری خود در زمینه انرژی زیست توده و تبدیل زباله به انرژی را حفظ کردند

شکل 2- سرمایه‎گذاری جهانی در انرژی‎های تجدیدپذیر را بر اساس ارزش کل شامل برآوردهای معاملات نامشخص مشاهده می‎کنید. حجم سرمایه‎گذاری بر اساس دارایی خالص تنظیم شده است که شامل ظرفیت‎های توزیع شده کوچک، شرکت‎ها و بخش تحقيق و توسعه دولتی می‎شود. این نمودار وضعیت کشورهای توسعه یافته در مقابل کشورهای در حال توسعه در سال 2016 به همراه رشد کلی در سال 2015 را نشان می‌دهد.

مراکز اصلی سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری انرژی‎های تجدیدپذیر در سال 2016 روندهای متضادی را بین مناطق مختلف و کشورهای پیشرو نشان می‎دهد. شکل 3 این روند را طی 13 سال گذشته در هریک از این مناطق نشان می‎دهد. ایالات متحده همچنان یک مرکز سرمایه‌گذاری قدرتمند باقی مانده است و با وجود کاهش 10 درصدی در آمار سال 2015 با 46.4 میلیارد دلار در این فهرست قرار دارد.

شکل 3- حجم سرمایه‎گذاری در زمینه انرژی‎های تجدیدپذیر را بر اساس دارایی خالص تنظیم شده و ارزش کل شامل برآوردهای معاملات نامشخص را بر اساس منطقه در خلال سال‎های 2004 تا 2016 مشاهده می‎کنید.

چین یک بار دیگر بزرگ‌ترین مکان برای جذب سرمایه است، اما مجموع سرمایه‌گذاری 78.3 میلیارد دلاری آن در سال 2015 کاهش 32 درصدی را نشان می‎دهد. طی چند سال گذشته هند نیز قطع به یقین یکی از جذاب‎ترین بازارها برای سرمایه‌گذاران بوده است و آمار 9.7 میلیارد دلار را در سال 2016 از آن خود کرده است. برزيل نیز سال به سال رکورد تازه‎ای را از آن خود کرده است و سال گذشته با 4% کاهش رقم 6.8 میلیارد دلار را برای خود ثبت کرد. این آمارها نشان می‎دهد كه سرمایه‌گذاری در اروپا بعد از سقوط 100 میلیارد دلار در سال، با رونق انرژی خورشیدی در آلمان و ایتالیا در سال‎های 2010 و 2011 اکنون تثبیت شده است. در سال 2016 به‌واسطه سرمایه‌گذاری‎های برون‌مرزی در پروژه‎های انرژی بادی با 3% کاهش میزان 59.8 میلیارد دلار را نشان می‎دهد. در سال گذشته خاورمیانه و افریقا نیز کمترین میزان سرمایه‌گذاری در بخش انرژی تجدیدپذیر را از سال 2011 داشته است. آخرین آمار رقم 7.7 میلیارد دلار و معادل 32% کاهش را نشان می‎دهد. دلیل اصلی این کاهش نیز توقف تأمین مالی در افریقای جنوبی و مراکش اعلام شده است.

در سال گذشته خاورمیانه و افریقا نیز کمترین میزان سرمایه‌گذاری در بخش انرژی تجدیدپذیر را از سال 2011 داشته است. آخرین آمار رقم 7.7 میلیارد دلار و معادل 32% کاهش را نشان می‎دهد

دو منطقه دیگر نمایش داده شده در شکل 4 در سال 2016 یک وقفه ناگهانی را به نسبت رشد قدرتمند سال‎های قبل از آن نشان می‎دهد. ما در قاره امریکا (به‌استثنای ایالات متحده و برزيل) شاهد کاهش شدید 54 درصدی و رسیدن به رقم سرمایه‌گذاری 6.1 میلیارد دلاری هستیم که کمترین میزان طی 9 سال گذشته را نشان می‎دهد. چندین کشور در نیم‌کره غربی شامل کانادا، مکزیک، اوروگوئه و شیلی بنا به دلایل مختلف کمترین میزان تأمین منابع مالی در سال 2016 را داشته‎اند. یک سقوط نسبتاً قابل ملاحظه در ژاپن نیز دلیل اصلی کاهش سرمایه‌گذاری در منطقه آسیا اقیانوسیه (به‌جز چین و هند) بوده است. شکل 5 سهم نسبی مناطق اصلی سرمایه‌گذاری جهانی در سال 2016 را نشان می‎دهد. چین 32% از تمام سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‎های تجدیدپذیر را به خود اختصاص داده است و اروپا 25% از این سهم را در اختیار دارد. 19% دیگر از این سهم نیز در دست ایالات متحده است و منطقه آسیا اقیانوسیه (به‌جز چین و هند) 11% را در اختیار دارد. سایر کشورهای قاره امریکا، برزيل، خاورمیانه و افریقا نیز به‌ترتیب 4%، 3%، 3% و 3% را به خود اختصاص داده‎اند. شکل 6 به‌ترتیب ده کشور برتر در زمینه سرمایه‌گذاری در سال 2016 را نمایش می‎دهد. هفت کشور اول این فهرست در سال 2015 نیز همین رتبه‌بندی را کسب کرده بودند. به‌استثنای ژاپن که با یک پله سقوط به زیر انگلستان و در رده چهارم وارد شده است. تمام این هفت کشور برتر نسبت به سال قبل کاهش سرمایه‌گذاری را شاهد بودند (به غیر از هند که ثابت باقی مانده است). میزان افت سرمایه‌گذاری نیز فاصله نسبتاً زیادی با یکدیگر دارد، به طوری که انگلستان و برزيل کاهش کمتر از 5% و چین و ژاپن کاهش زیاد 30% را تجربه کرده‎اند. سه جایگاه آخر این رتبه‌بندی نیز در سال 2016 کاملاً تغییر کرده است و استرالیا، بلژیک و فرانسه به‌جای شیلی، افریقای جنوبی و کانادا در این فهرست دیده می‎شوند.

شکل 4- حجم سرمایه‎گذاری بر اساس دارایی خالص تنظیم شده را بر اساس ارزش کل شامل برآوردهای معاملات نامشخص مشاهده می‎کنید.

اقتصادهای توسعه‌ یافته 
از سال 2004 ایالات متحده در فهرست دو یا سه کشور برتر سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‎های تجدیدپذیر قرار گرفته است. بیشترین رشد نیز مربوط به سال 2011 و برنامه «محرک سبز» دولت اوباما بوده است. سال گذشته نیز تغییر چندانی در این روند رخ نداده است و تأمین هزینه‎ها با کاهش 10 درصدی و با رقم 46.4 میلیارد دلار به انتها رسید.

شکل 5- نرخ رشد حجم دارایی مالی 10 کشور برتر بر اساس دارایی خالص شرکت‎ها و بخش تحقيق و توسعه دولتی

شکل 7 سرمایه‌گذاری در بخش‎های مختلف تولید انرژی را بر اساس نوع آن نمایش می‎دهد. سرمایه‌گذاری در انرژی تجدیدپذیر در ایالات متحده به نسبت سایر کشورها و مناطق از تنوع بیشتری برخوردار است و بخش خصوصی حضور پررنگی در این حوزه دارد. در سال 2016، سرمایه‎های خرد در بخش عمومی‎ رشد چشمگيری معادل 13.1 میلیارد دلار داشته است که رشد 33% را نسبت به سال 2015 نشان می‎دهد.

شکل 6- سرمایه‎گذاری انرژی‎های تجدیدپذیر در ایالات متحده بر اساس زمینه و نوع سرمایه‌گذاری در سال 2016

شکل 7- سرمایه‎گذاری انرژی‎های تجدیدپذیر در اروپا بر اساس زمینه و نوع سرمایه‌گذاری در سال 2016​

تأمین مالی در بخش شرکت‎های انرژی نیز با کاهش اندک 2% به رقم 29.8 میلیارد دلار رسید که هر دو بخش انرژی خورشیدی و بادی سهمی‎ معادل 14.7 میلیارد دلار را به خود اختصاص داده‎اند. تمدید پنج ساله اعتبار مالیاتی تولید انرژی بادی و اعتبار مالیاتی سرمایه‌گذاری برای تولید انرژی خورشیدی، در دسامبر 2015 با قاطعیت آرا در کنگره به تصویب رسید و همین امر باعث رونق بیشتر این بخش شد.
شکل 8 جزئیات سرمایه‎گذاری در اروپا را نمایش داده است. بیش از مورد ایالات متحده، سرمایه‌گذاری کلی توسط دارایی‎های مالی تحت تأثیر قرار گرفته است و 46.9 میلیارد دلار از 59.8 میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. بخش اندکی از این دارایی (1.6 میلیارد دلار با کاهش 75%) به انرژی خورشیدی اختصاص یافته است، در حالی که زیست توده و تولید انرژی از زباله با 14% رشد به 3.9 میلیارد دلار رسیده است و سهم انرژی باد با 10% افزایش 40.6 میلیارد دلار است. ظرفیت‎های توزیع شده کوچک تولید انرژی خورشیدی در اروپا توسط سه مشارکت‌کننده برتر اروپايی این حوزه یعنی آلمان، انگلستان و هلند با 18% کاهش 6.7 میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. در بین کشورهای اروپايی، انگلستان برای دومین سال متوالی بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار بخش انرژی‎های تجدیدپذیر بوده است. از مجموع سرمایه‌گذاری 24 میلیارد دلاری انگلستان 22.5 میلیارد دلار آن مربوط به دارایی‎های مالی بوده است. 14.2 میلیارد دلار از این رقم مربوط به چهار پروژه عظیم انرژی بادی فرامرزی شامل Hornsea (1.2GW), Beatrice Cape (588MW), East Anglia One (714MW) و Burbo Bank Extension (258MW) بوده است.

مطلب پیشنهادی

ماهنامه شبکه 195 با پرونده ویژه «انرژی‌های تجدیدپذیر» منتشر شد

آلمان با سرمایه‌گذاری 13.2 میلیارد دلاری، دومین بازار بزرگ اروپايی بوده است. از این رقم 8.4 میلیارد دلار مربوط به دارایی‎های مالی شامل پروژه‎های داخلی و خارجی انرژی بادی است که کاهشی 34 درصدی را نشان می‎دهد. سه پروژه فرامرزی شامل Borkum Riffgrund (450 مگاوات)، Merkur (396 مگاوات) و Arkona Becken Sudost (385 مگاوات) همه به تصویب سرمایه‌گذاری نهایی رسیدند که در مجموع 5.1 میلیارد دلار را به خود اختصاص می‎دهد. مشکلی که باعث شد بعضی توسعه‌دهندگان در سال 2016 از فعالیت خود کناره‌گیری کنند، احتمالاً به عدم پشتیبانی آلمان از تعرفه مزایده‎ها مربوط بوده است. سال گذشته مزایده‌ای برای PV برگزار شد و این کشور در سال 2017 پروژه انرژی بادی داخلی را خود به بهره‌برداری خواهد رساند.

شکل 8- مجموع سرمایه‎گذاری انرژی‎های تجدید‎پذیر در اروپا بر اساس کشور در سال 2016 و میزان تغییر از سال 2015

شکل 8 شکاف بزرگ بین سطح سرمایه‎گذاری دو بازار بزرگ اروپايی انگلستان و آلمان را نشان می‎دهد. تعهدات ثبت شده سایر 8 کشور بعدی این فهرست بین 1.3 تا 2.9 میلیارد دلار است. اما علاوه بر گروه‎های قبلی، برخی پروژه‎های بزرگ دیگری نیز بودند که در سال 2016 به سرمایه‎گذاری پرداختند که از آن جمله می‎توان شرکت‎های تولید انرژی بادی بلژیکی Norther and Rentel با سرمایه 1.3 میلیارد دلار برای ظرفیت 370 مگاوات و شرکت Horns Rev 3 دانمارکی با سرمایه 1.1 میلیارد دلار برای ظرفیت 406 مگاوات را نام برد.
سایر فناوری‎های دیگر نیز در این بخش سرمایه‎گذاری کرده‎اند. شرکت نوروژی Fosen با 1.3 میلیارد دلار سرمایه، بزرگ‌ترین شرکت انرژی بادی داخلی بود که برنده این رقابت شد. شرکت زیست توده Amagervaerket در دانمارک نیز با ظرفیت 150 مگاوات و 739 میلیون دلار سرمایه دومین شرکت بزرگ زیست توده است که در سطح جهانی مشارکت می‎کند.
استرالیا نیز رشد چشمگيری در این مشارکت داشته‎ است. یکی از این پروژه‎ها به‌نام Ashalim II Sun مربوط به تولید انرژی خورشیدی است که با 805 میلیون دلار سرمایه به تولید 110 مگاوات انرژی می‎پردازد. استرالیا نیز در پروژه‎های گسترده‎ به‌ویژه در تولید انرژی بادی مشارکت دارد که بزرگ‌ترین آن‌ها شامل CWP Sapphire با سرمایه 438 میلیون دلار برای تولید 175 مگاوات انرژی و White Rock با سرمایه 326 میلیون دلار هستند. کانادا با سرمایه‌گذاری 1.7 میلیارد دلار کاهشی 54 درصدی در بخش انرژی‎های تجدیدپذیر را تجربه کرد که کمترین میزان از سال 2004 را نشان می‎دهد. تنها پروژه سرمایه‌گذاری بیشتر از 100 مگاوات مربوط به شرکت تولید انرژی بادی Nicolas-Riou با ظرفیت 224 مگاوات در شهر کبک بود. اونتاریو که مرکز سرمایه‌گذاری انرژی پاک کانادا در سال‎های اخیر شناخته می‎شود، اعلام کرد فاز دوم برنامه Large Renewable Procurement خود در سال 2016 را به‌دلیل افزایش بیش از حد ظرفیت تولید گیاهان به حالت تعلیق درآورده است.
سرمایه‎گذاری کره جنوبی نیز با رقم 1.4 میلیارد دلار در بخش انرژی خورشیدی در مقیاسی کوچک بوده است. همسایه کناری 14.4 میلیارد دلاری (ژاپن) این کشور نیز طی سال‎های اخیر تمرکز بیشتری روی انرژی خورشیدی داشته و در سال 2015 به حداکثر 11.5 گیگاوات انرژی دسترسی پیدا کرده است که بعد از چین رتبه دوم بازار جهانی PV را به خود اختصاص داده است.